یکی از مهم‌ترین مهارت‌ها در یادگیری هر علم جدیدی، دانستن روش تحقیق آن علم است. از این رو برای پایان دوره کارشناسی ارشد ارائه یک پایان نامه از آموزه‌های دوره و انجام یک کار تحقیقاتی و استفاده از روش تحقیق الزامی است. در واقع روش تحقیق یکی از فصل‌های اصلی پایان نامه را به خود اختصاص داده است. در این فصل دانشجو باید به معرفی روش تحقیق خود برای انجام پژوهش را به طور کامل شرح دهد. در این فصل از پایان نامه، انواع راه و روش‌ها و ابزارهای استفاده شده در این مسیر برای رسیدن به هدفی که در ابتدای پایان نامه مطرح شده است باید تمام و کمال شرح داده شود. بین تمامی رشته‌های موجود، رشته حقوق از آن دسته رشته‌هایی محسوب می‌شود که با توجه به سبک خاص خود نیازمند توجه ویژه‌ای در زمینه پایان نامه نویسی و انجام فرایند روش تحقیق است.
روش تحقیق در پایان نامه حقوق
رشته حقوق و مفهوم آن را شاید بتوان کمی متفاوت از دیگر رشته‌ها دانست. به طور کلی تمامی علوم کشف شده تا به امروز به علوم انتزاعی مانند ریاضیات، علوم نیمه انتزاعی مانند فیزیک و شیمی و علوم عینی مثل ستاره شناسی، نجوم، زیست شناسی و حقوق تقسیم می‌شود. از منظر موضوع نیز علوم به دسته‌های علوم انسانی، تجربی، ریاضی و هندسی و رایانه تقسیم شده اند. در این بین جای رشته حقوق در شاخه‌های علوم انسانی و علوم اجتماعی است.
روش تحقیق در پایان نامه حقوق نیز همانند هر رشته دیگری از اصول و قواعد خاصی پیروی می‌کند که باید هنگام نوشتن پایان نامه، آن‌ها را مدنظر قرار داد. به طور خلاصه می‌توان گفت که تحقیق به معنای جست و جوی محقق در راستای ارضای میل خود به دانستن اطلاعات جدید و شناخت بیشتر در مورد یک موضوع خاص است.
برای انجام یک پژوهش مناسب باید به طور منظم رفتار نمود و از روش شناسی معینی استفاده کرد تا کیفیت و سرعت نگارش این تحقیق افزایش پیدا کند. از طرفی همیشه باید نوآوری را ملاک کار قرار داد تا نتایجی که در انتها به دست می‌آید، جدید بوده و در گذشته کسی به آن‌ها پی نبرده باشد. در انتها شخص پژوهشگر باید پس از به‌دست آمدن نتایج و نقد و توصیه‌هایی که ارائه می‌دهد، راهکارهایی را برای حل مشکلات و مسائل پیش رو در نظر گرفته و آن‌ها را برای مخاطبین شرح دهد.
مراحل انجام روش تحقیق در پایان نامه حقوق
در پروسه انجام روش تحقیق در پایان نامه حقوق، انجام فعالیت‌های تحقیقاتی از سوی محقق باید طی مراحلی مشخص صورت پذیرد. در ابتدا موضوع تحقیق انتخاب شده و فهرست منابع مرتبط با این موضوع آماده سازی می‌شود. در مرحله بعدی فهرست مقدماتی پژوهش و همینطور شاکله کلی آن طرح ریزی شده و از طریق انجام فعالیت‌های پژوهشی میدانی اطلاعات مورد نیاز با استفاده از منابع جمع آوری می‌شود. سپس با بررسی و تجزیه تحلیل کامل اطلاعات به‌دست آمده و نگارش آن‌ها و در نهایت انجام اصلاحات مورد نیاز، تحقیق ارائه داده می‌شود.
انتخاب موضوع تحقیق و بیان آن
هنگام انتخاب موضوع پژوهش باید به ابعاد مختلف آن توجه نموده و زمینه‌های مختلف را برای این انتخاب مد نظر قرار داد. درواقع تا زمانی که یک پرسش به ذهن پژوهشگر خطور نکرده باشد، تحقیقی نیز صورت نمی‌گیرد. برای انتخاب عنوان تحقیق، برخی موارد باید مورد توجه قرار گیرد. اول اینکه عنوان پژوهش باید از جذابیت کافی برخوردار بوده و نیاز روز جامعه حقوقی و علمی در انتخاب آن لحاظ شده باشد. این عنوان باید سوال و مشکل ذهنی افراد زیادی در زمینه‌های حقوقی باشد و به دنبال آن با انجام تحقیق پاسخ آن‌ها نیز داده شود.
از طرفی عنوان روش تحقیق در پایان نامه حقوق باید از تاثیر زیادی برخوردار بوده و واضح و بی طرفانه باشد. موضوع مورد نظر باید جزئی باشد و دامنه مشخصی برای آن در نظر گرفته شود تا بتوان از طریق آن پاسخ به سوالات مد نظر را به‌دست آورد. در ادامه و پس از مشخص نمودن موضوع تحقیق، محدوده و ابعاد مختلف آن مشخص شده و به توصیف کامل آن اعم از تاریخچه، ماهیت، ابعاد، قلمرو و وسعت پرداخته خواهد شد.
اهمیت و ضرورت روش تحقیق در پایان نامه حقوق
بعد از انتخاب موضوع و بیان آن باید به اهمیت و ضرورت آن پرداخته شود زیرا انجام یک فعالیت پژوهشی که پاسخ دهنده نیاز یک جامعه نباشد کاری بیهوده خواهد بود. یک تحقیق موفق باید نوآوری داشته و خلاءهای موجود در جامعه حقوقی را برطرف نماید. هنگامی که اهمیت موضوع مشخص شد باید اهداف انجام پژوهش برای مخاطب شرح داده شود. در واقع اهدافی که یک تحقیق حقوقی می‌تواند در راستای آن‌ها حرکت کند به شرح زیر هستند:
- رفع یک ابهام در نظام حقوقی
- پاسخ به مشکلات موجود در نظام حقوقی در زمان حاضر
- ارائه راهکارهای مناسب برای وضع قوانین جدید
- کشف حقیقت در مورد موضوعی خاص
- در نهایت یک تحقیق پژوهشی در حقوق باید اهدافی کلان داشته باشد و مشکلی را از نظام حقوق کشور برطرف نموده و یا برای مشکلات موجود راهکارهای جدیدی را ارائه نماید.
پس از مشخص نمودن اهداف تحقیق و ضرورت انجام آن، پژوهشگر باید با دقت پیشینه تحقیق را بررسی نموده و تمامی کارهای تحقیقاتی که پیش از این در موضوع مورد نظر انجام شده و نتایج آن را در قسمت پیشینه تحقیق بیان کند. سپس با تعیین فرضیه‌هایی برای تحقیق خود پیش از جمع آوری اطلاعات، آن‌ها را در طول فرایند انجام روش تحقیق در پایان نامه حقوق پاسخ دهد.
روشهای تحقیق قابل استفاده در یک پایان نامه حقوق
روشهای تاریخی، توصیفی، تداومی یا مقطعی، موردی یا زمینه‌ای یا میدانی و همبستگی، همگی برای ارائه روش تحقیق در پایان نامه حقوق قابل استفاده هستند که با توجه به شرایط موجود و پارامترهای مورد بررسی می‌توانند مورد استفاده قرار گیرند.
جمع بندی و نتیجه گیری
به طور کلی در انجام یک پایان نامه حقوق شما می‌توانید از انواع روشهای تحقیق موجود استفاده کنید. اما با توجه به خصوصیات علم حقوق، باید شرایط مختلف را در نظر گرفته و مبنای کار خود را بر پاسخ به سوالات موجود در نظام حقوقی موجود و یا ارائه راهکار برای عبور از مشکلات حقوقی قرار داده و سعی در برطرف نمودن آن‌ها داشته باشید. استفاده از داده‌های تاریخی، جمع آوری اطلاعات به صورت میدانی و یا حتی موردی هنگام تدوین روش تحقیق در پایان نامه حقوق، ممکن خواهد بود.