داده‌ها و اطلاعات، بخش بسیار مهمی از هر شغل، بیزینس، پروسه کاری و تحقیقاتی محسوب می‌شوند. بدون برخورداری از یک بانک داده مناسب و مورد اطمینان، مشاغل قادر به پیشرفت نبوده و در آن‌ها تغییر و تحول نیز حاصل نخواهد شد. اما آیا همه داده‌های جمع آوری شده در یک حوزه، کاربردی، مفید و قابل استناد هستند؟ مطمئناً پاسخ به این سوال منفی بوده و داده‌ها باید مورد غربال قرار بگیرند. تصمیم گیری‌های مربوط به هر شغل و پروسه نیز، مانند داده‌ها هستند. بدین صورت که ممکن است افراد در مشاغل مربوطه یا بیزینس‌های خود، با حجم گسترده‌ای از داده و اطلاعات روبرو شده و در این بین نتوانند تصمیم‌های درست را اتخاذ کنند. این موضوع، باعث سردرگمی و کلافگی شخص و پروسه کاری وی خواهد شد. پس چاره کار چیست؟ تصمیم گیری‌های مناسب و حرفه ای، در این زمینه کمک شایانی را به شخص و سازمان خواهد کرد. البته تصمیم گیری‌ها در تحقیقات به وسیله روشهای مختلف صورت می‌گیرند. یکی از این روش‌ها، دلفی (Delphi) نام دارد. اما روش دلفی در تحقیق چیست؟ در ادامه با روش دلفی در تحقیق، بیشتر آشنا خواهیم شد.
روش دلفی در تحقیق چیست و از کجا نشات گرفته است؟
روش دلفی، یکی از روشهای تحقیق است که برای حل مساله و جمع آوری اطلاعات مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش به ویژه در رشته‌های مدیریت و اقتصاد و مدیریت کسب و کار، استفاده فراوانی دارد. روش دلفی، برای نخستین بار در بخش تحقیقات نظامی ایالات متحده آمریکا به نام RAND در دهه 50 میلادی استفاده شد. اما درخصوص نام‌گذاری روش دلفی باید عنوان کرد که دلفی نام معبدی در کشور یونان است که کاهنان این معبد به پیشگویی شهرت داشتند. از آنجایی که روش دلفی در تحقیق نیز برای یافتن پاسخ‌ها و اطلاعات صحیح به کار می‌رود، نام معبد مورد بحث نیز برای روش دلفی برگزیده شد.
روش دلفی در تحقیق، چگونه عمل می‌کند؟
روش دلفی در تحقیق، از چند مرحله مشخص تشکیل شده است. در ابتدای کار، باید افرادی با دانش و حرفه‌ای را در زمینه مورد نظر و حل مسئله انتخاب کنیم. شایان توجه است که انتخاب صحیح این افراد، از اهمیت به‌سزایی برخوردار بوده و تعداد این اعضا می‌تواند حدود پنج تا بیست نفر باشد که گروه خبرگان نام دارند. در مرحله بعدی، پرسشنامه‌ای را کرده و ساختار آن را بازبینی می‌کنیم. پرسشنامه به گروه خبرگان ارسال شده و آن‌ها بدون اشاره به نام خود، پرسشنامه را تکمیل و برای تیم نظارت ارسال می‌کنند. برای روش دلفی در تحقیق و در پرسشنامه، بخشی وجود دارد که افراد قادرند تا سوالاتی را که در پرسشنامه عنوان نشده، اضافه کنند.
در مرحله بعد، مدیریت این سوال‌ها و نکات را بررسی کرده و موارد زائد از دید خبرگان را حذف و موارد جدید پیشنهادی را اضافه می‌کنند. در ادامه، پرسشنامه جدیدی با ساختار حرفه‌ای تری ایجاد شده و دوباره برای تیم خبرگان ارسال می‌شود. در این مرحله، بر اساس موارد انجام شده سری قبل، تیم خبرگان سوالات را پاسخ داده و موارد حذف و اضافه شده را عنوان می‌کنند. در روش دلفی در تحقیق، این چرخه تا زمانی ادامه پیدا می‌کند که اعضای خبرگان به یک جمع بندی و اجماع رسیده و نظرهای این افراد، یکسان و همگرا شود.
چرا باید از روش دلفی در تحقیق استفاده کنیم؟
اما اهمیت استفاده از روش دلفی در تحقیق، یکی از مواردی است که توسط کاربران پرسش می‌شود. تصور کنید که قصد دارید تا برای 5 سال آینده، در خصوص نرم افزارها، اپلیکیشن‌ها و مواردی از این دست در شرکت خود، به‌روز رسانی‌هایی را انجام دهید. طبیعتاً در این حوزه سوالات متعددی خواهید داشت که پرسش همه آن‌ها از یک کارشناس و متخصص، امری زمان بر خواهد بود و به طور حتم به پاسخ‌های ایده آل خود دست نخواهید یافت. بنابراین، به نظرات گروهی از کارشناسان و متخصصان نیاز خواهید داشت.
اما جمع آوری همه نظرها و امکان تحلیل و ارائه پاسخ نهایی از آن‌ها، کاری سخت و زمان بر خواهد بود. از طرفی، این احتمال وجود دارد که نظرات یکسان مطرح شده و خروجی نظرها تنها بر حول محور نظر یک یا دو نفر از افراد متمرکز باشد که در ادامه نتیجه خوبی هم حاصل نخواهد شد. بنابراین می‌توانید از روش دلفی در تحقیق استفاده کنید. روش دلفی در تحقیق، عموماً بنابر شرایط و دلایل ذیل کاربرد دارد:
- ابهام فراوان در موضوع
- عدم دسترسی به داده‌های کافی
- عدم امکان انجام ارزیابی عینی
- گردآوری کارشناسان امکان پذیر نبوده و یا منطقی و اثربخش نیست.
- شما باید مواردی را در آینده پیش بینی کنید.
- به برنامه ریزی برای آینده نیاز دارید.
- برای اقدام مناسب زمان حال، به تصمیم گیری نیاز دارید.
نقاط ضعف و قوت روش دلفی در تحقیق
مانند هر گزینه و راه حلی، روش دلفی در تحقیق، نقاط ضعف و قوت خود را دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
نقاط قوت روش دلفی در تحقیق
- برای روش دلفی در تحقیق، هزینه بالایی جهت گردآوری اعضا تیم خبرگان صرف نخواهد شد.
- روش دلفی در تحقیق، انعطاف پذیر بوده و افراد می‌توانند در هر زمان و مکانی با آسودگی خاطر به پرسش‌ها پاسخ دهند.
- در روش دلفی در تحقیق، همگرایی بنابر نظر عده خاصی از اعضای تیم خبرگان چه به لحاظ تعصب و چه دلایل کاریزماتیک صورت نمی‌پذیرد. بنابراین، جهت روش دلفی در تحقیق، ایده و نظر افراد مختص خود بوده و جهت‌گیری وجود ندارد.
نقاط ضعف روش دلفی در تحقیق
- روش دلفی در تحقیق، روش استانداردی نیست؛ زیرا از ابتدای امر، اعضای تیم خبرگان بر اساس معیارهای نه چندان استانداردی گزینش می‌شوند و در ادامه مراحل روش دلفی این مورد باز هم مشاهده خواهد شد.
- در روش دلفی در تحقیق، نیاز به افراد متعهد و کارشناسی است که به خوبی و به صورت حرفه‌ای با تیم همکاری نمایند.
- احتمال عدم برخورداری ایده‌ها از پختگی لازم در روش دلفی وجود داشته و شاید روش دلفی در تحقیق، نسبت به روشهای جمعیِ حضوری، از عمق لازم و کافی برخوردار نباشد.
- تعمیم دهی در روش دلفی در تحقیق وجود ندارد.
- کنترل پاسخ‌ها با اعمال نظر شخصی ناظرین. این مورد، یکی از مهمترین نقاط ضعف روش دلفی در تحقیق بوده که می‌تواند تا حدودی بکر بودنِ اطلاعات و نظریات اعضای تیم خبرگان را تحت تاثیر قرار دهد.
- روش دلفی در تحقیق، رو در رو نبوده و این احتمال وجود دارد که برخی از اعضای تیم خبرگان دچار ابهام و سختی در پاسخگویی شوند که در ادامه نیز، به پاسخ‌های مشخص و مورد نظر دسترسی حاصل نخواهد شد.