روش‌های تحقیق تجربی چیست؟

مقدمه

تجربه یا آزمایش، کلماتی هستند که در گفتگوهای روزمره برای توصیف اعمال ما هنگام استفاده از چیزهای جدید به کار برده می‌شوند. مثلاً اینکه من دستور پخت یک غذای جدید را آزمایش کردم. بنابراین آزمایش، ایده‌ها و یا نظریه‌های جدید همواره در زندگی ما جاری است. روش تحقیق تجربی، نقطه شروع ایده‌آل برای آزمایش ایده خود در یک محیط کنترل شده است. این نوع تحقیقات برای جامعه مهم هستند و به ما کمک می‌کنند تا بتوانیم زندگی خود را بهبود بخشیم.

تحقیق تجربی چیست؟

تحقیق تجربی دارای مجموعه‌ای از تعاریف است. در یک تعریف، روش تحقیق تجربی، مطالعاتی است که به شدت بر یک طرح تحقیقاتی علمی پایبند است. این تحقیق شامل فرضیه و متغیری است که می‌تواند توسط محقق دستکاری شود و متغیرهایی که می‌توانند اندازه‌گیری، محاسبه و مقایسه شوند. از همه مهم‌تر، تحقیقات تجربی در یک محیط کاملاً کنترل‌شده انجام می‌گیرند. محقق داده‌ها را جمع‌آوری می‌کند و نتایج فرضیه را تایید یا رد می‌نماید.

اگرچه شاید در ابتدا اینگونه تصور می‌شد که به جهت سنجش رابطۀ علت و معلولی و مشاهده پدیده‌ها، این تحقیقات به لحاظ ماهیت خود، فقط در علوم تجربی و طبیعی کاربرد دارند و به علوم انسانی مربوط نیستند؛ اما امروزه بسیاری از علوم مانند روانشناسی، جامعه شناسی، اقتصاد، علوم ارتباطات، جغرافیای انسانی و علوم دیگر در زیر مجموعه علوم انسانی از این روش بهره می‎برند.

هدف تحقیق تجربی، تعیین رابطه بین دو متغیر (متغیر وابسته و متغیر مستقل) است. پس از تکمیل یک مطالعه تحقیقاتی تجربی، همبستگی بین یک جنبه خاص از یک نهاد یا متغیر مورد مطالعه، تایید یا رد می‌شود.

در این تحقیق، علاوه بر متغیرهای وابسته و مستقل، ممکن است متغیرهای دیگری مانند متغیرهای مزاحم یا متغیرهای مداخله‌گر نیز در فرایند تحقیق وارد شوند که محقق قادر به کنترل آن‌ها نباشد؛ بنابراین به لحاظ تأثیرگذاری بر متغیر وابسته، نتایج تحقیق را بی ‌اعتبار سازد.

شما می‌توانید روش تحقیق تجربی را در شرایط زیر انجام دهید:

• اولویت زمانی در رابطه علی (علت و معلول) وجود دارد.
• رفتار ثابت در رابطه علی (یک دلیل همیشه منجر به همان اثر خواهد شد)
• میزان همبستگی بسیار بالا است.

انواع روش تحقیق تجربی چیست؟

سه نوع اصلی برای طراحی روش تحقیق تجربی وجود دارد:

1. طرح تحقیق پیش تجربی (Pre-experimental research design) : اگر در فرایند تحقیق گروه آزمایش وجود نداشته باشد، به آن تحقیق پیش تجربی گفته می‌شود.
2. طرح تحقیق نیمه تجربی یا شبه تجربی (Quasi-experimental research design) : زمانی که انتخاب افراد در دو گروه شاهد و کنترل به صورت تصادفی ممکن نباشد یا امکان دستکاری کامل و مداخله در متغیرهای مستقل وجود نداشته باشد. اصلی‌ترین دلیل ابداع این روش، نامناسب بودن روش تحقیق تجربی حقیقی برای بررسی و مطالعۀ انسان‌ها در موقعیت‌های طبیعی بود. این روش تحقیق فاقد گروه شاهد است و گروه آزمایشی، پیش از اعمال متغیر مستقل، چندین بار مورد آزمون قرار می‌گیرند و سپس متغیر مستقل بر روی آن‌ها اعمال شده و سپس چندین آزمون دیگر گرفته می‌شود؛ بنابراین مشاهده یا اندازه‌گیری به صورت مکرر انجام می‌گیرد.
3. طرح تحقیق حقیقی (True experimental research design) : این تحقیقات، به تجزیه و تحلیل آماری برای اثبات یا رد یک فرضیه تکیه دارند و آن را به دقیق‌ترین شکل مطالعه می‌کنند. از انواع طراحی تجربی، تنها تحقیق حقیقی می‌تواند یک رابطه علت - معلولی را درون یک گروه ایجاد کند. در یک آزمایش واقعی، سه عامل باید ارضا شوند:

• پیش آزمون- پس آزمون با یک گروه کنترل: یک گروه کنترل وجود دارد که مشمول تغییرات نخواهد شد و یک گروه آزمایشی که متغیرهای تغییر یافته را تجربه خواهند کرد. این دو گروه با استفاده از نمونه‌گیری تصادفی، مشخص می‌شوند.
• متغیری که می‌تواند توسط محقق دستکاری شود.
• توزیع تصادفی

این روش تحقیق تجربی معمولاً در علوم فیزیکی رخ می‌دهد.

مزایای روش تحقیق تجربی

از آنجا که تحقیقات تجربی، مقدمات بهتری برای اثبات نتایج دارد، بنابراین از مزایای متعددی برخوردار است که عبارتند از:

• کنترل بیشتر محقق: تحقیقات تجربی این شانس را به محقق می‌دهد که متغیرها را به صورت جداگانه مطالعه کند تا بتواند مشخص نماید که آیا نتایج معتبر هستند یا خیر. هر متغیر در این تحقیق پس از دانستن نتایج احتمالی، تئوری و ایده‌های مرتبط با اهداف تحقیقاتی تجربی مورد مطالعه قرار می‌گیرد.
• تحقیقات تجربی به صنعت محدود نیست: تحقیق تجربی، فراگیر است و هر صنعت یا هر حوزه‌ای می‌تواند از این تحقیق استفاده کند.
• تحقیقات تجربی نتایج خاصی را ارائه می‌دهد: محقق کنترل زیادی در این نوع روش تحقیق دارد و می‌تواند به خوبی نتایج را با نهایت ثبات ارائه دهد.
• کپی شدن نتایج در تحقیق تجربی امکان پذیر است: زمانی که افراد مختلف، متغیرها را کنترل می‌کنند، تحقیق تجربی می‌تواند تکرار نتایج را نشان دهد که به اعتبار آزمایش کمک می‌کند.
• تحقیقات تجربی را می‌توان با روش‌های تحقیق دیگر ترکیب کرد: در این صورت، اطمینان حاصل می‌شود که نتایج به دست آمده معتبر هستند و امکان مقایسه نتایج نیز وجود دارد.

معایب تحقیقات تجربی

• خطاهای انسانی: سطوح بالایی از کنترل در تحقیقات تجربی صورت می‌گیرد و به همین دلیل هر خطای انسانی تصادفی می‌تواند رخ دهد.
• تحقیقات تجربی می‌توانند موقعیت‌های مصنوعی را فرموله کنند: گاهی کنترل‌ سخت متغیرها، ممکن است برای استخراج نتایج مورد نظر و یا دستکاری داده‌ها انجام شود و بنابراین نتایج بسیار متفاوت از محیط زندگی واقعی است.
• صرف زمان طولانی: مراحل متعدد در تحقیقات تجربی، باعث طولانی شدن فرآیند انجام تحقیقات می‌شود.
• مسائل اخلاقی و عملی: روش تحقیق تجربی دربرگیرنده چند مسئله اخلاقی است که نمی‌توان نادیده گرفت. گاهی متغیرها به اندازه کافی دستکاری می‌شوند و گاهی نیز دستکاری متغیرها بسیار مشکل می‌شود.
• عدم ارائه توضیحات کافی: در تحقیقات تجربی پاسخ تنها به شکل بله یا نه است و هیچ توضیح دقیقی از این تحقیق وجود ندارد.
• دشواری انداز‌ه‌گیری واکنش‌های انسانی: افرادی که تحقیق می‌کنند، اغلب با فشارهای مختلف مواجه می‌شوند که می‌تواند پایداری تحقیقات را مختل کند. واکنش‌های انسانی می‌توانند بر پویایی و پایداری حوزه‌های داده، تأثیرگذار باشند.

میزان معایب روش تحقیق تجربی، بسیار کم‌تر از مزایای آن است؛ بنابراین، یک استراتژی بهینه برای انجام تحقیقات به شمار می‌رود.