هنگامی که شروع به پژوهش و جمع‌آوری اطلاعات برای نوشتن پایان نامه خود می‌کنید، به زودی متوجه خواهید شد که هر بخش از پایان نامه شما نیاز به یک ساختار منسجم و معین دارد. دقیقاً در همین نقطه است که نیاز دارید درباره چگونگی نوشتن هر بخش، به صورت جداگانه اطلاعات کسب کنید. در این مقاله قصد داریم به یکی از بخش‌های مهم مقاله شما بپردازیم و درباره نحوه نوشتن پیشینه تحقیق در پایان نامه ارشد صحبت کنیم. پیشینه تحقیق یکی از قسمت‌های مهم هر پژوهش است که هدف آن مروری بر تمامی تحقیقات انجام شده پیرامون موضوع تحقیق شما و ایجاد ارتباطی بین نتایج آن‌ها و مسئله طرح شده شما است. در ادامه، چگونگی نوشتن پیشینه تحقیق در پایان نامه را توضیح خواهیم داد.
پیشینه تحقیق چیست و چرا در پایان نامه قرار می‌گیرد؟
زمانی که موضوعی برای تحقیق انتخاب می‌شود و برای آن یک عنوان طراحی می‌گردد، بدون شک نخستین کاری که باید انجام شود، مطالعه منابع تحقیقاتی است که پیش از این درباره این موضوع منتشر گردیده است. شروع یک پژوهش بدون استفاده از منابع تحقیقاتی مشابه پیشین، یا چرخ را از نو اختراع کردن است و یا آب در هاون کوبیدن! چرا که ممکن است کاری که در نظر دارید، پیش از این انجام شده باشد و یا آنچه انجام می‌دهید، فاقد اعتبار تلقی گردد. بنابراین یک محقق در ابتدای پایان نامه خود باید درباره تمام آنچه در باب عنوان پایان نامه‌اش گذشته، تحقیق کند و آن را در ابتدای مقاله خود نیز بنویسد؛ به این بخش در پایان نامه شما، پیشینه تحقیق می‌گویند.
پیشینه تحقیق که در انگلیسی از آن به عنوان Literature Review یاد می‌شود، بخش مهمی از هر پژوهش است که با هدف برقراری ارتباط میان اطلاعات گذشته و موضوع مطرح شده در مقاله نوشته می‌شود. این بخش، توجیهی برای انتخاب مسئله است که چارچوب‌های ساختاری موضوع تحقیق را پدید می‌آورد و به شناخت روشهای موثر برای تحقیق در این زمینه نیز کمک خواهد کرد. به این ترتیب مخاطب پایان نامه شما با استفاده از نوشتن پیشینه تحقیق در پایان نامه، درخواهد یافت که آنچه قرار است مطالعه کند، در راستای کدام اطلاعات است و پیش از شما چه افرادی به چه روشی به مسائل مشابه این موضوع پرداخته‌اند.
پیش از نوشتن پیشینه تحقیق چه گام‌هایی باید برداشته شود؟
پیش از آن که اقدام به نوشتن پیشینه تحقیق در پایان نامه کنیم، باید فهرستی از منابع مرتبط با موضوع تهیه نماییم. این فهرست می‌تواند شامل مقالات، کنفرانس‌ها، سخن‌رانی‌ها، کتاب‌ها و مستندهای دارای اعتبار باشد. زمانی که شروع به جستجو درباره کلمات کلیدی خود می‌کنید، به فهرست بلندبالایی از منابع برخواهید خورد که ممکن است در نگاه اول شما را سرگردان کنند. بهترین راه این است که تمامی این منابع را با استفاده از خواندن بخش چکیده و نتیجه گیری، به صورت اجمالی بررسی کرده و در میان آنان، منابعی را انتخاب کنید که از نظر زیرساختی به پیشبرد اهداف شما در پایان‌نامه‌تان کمک کنند. منابعی که دارای اعتبار کافی باشند و از روش‌هایی مشابه شما به نتیجه رسیده‌اند، بهترین منابع هستند.
پس از گزینش منابع و مطالعه آن‌ها، شما باید در جستجوی ارتباطی منطقی بین آن‌ها و موضوع پایان نامه خود باشید. نحوه نوشتن پیشینه تحقیق باید به گونه‌ای باشد که توجیهی برای انتخاب عنوان شما در خود داشته باشد و نشان دهد، پرداختن به عنوان شما از چه نظر اهمیت دارد. همچنین این بخش به مخاطب کمک می‌کند که از نظر پیشینه مطالعاتی با شما هم‌راستا شود و آنچه شما انجام داده‌اید را بهتر درک کند.
شما باید پیش از نوشتن پیشینه تحقیق خود در منابع مربوطه چند موضوع زیر را استخراج کنید:
- روشهای مرسوم برای رسیدن به نتایج
- سوالات پر تکرار و مسائل مورد تاکید
- تضادها، تفاوت‌ها، درگیری‌ها و نقدها
- نقاط عطفی که جهت تحقیقات را تغییر داده‌اند.
- حفره‌های مطالعاتی و مسائلی که به آن‌ها پرداخته نشده است.
اهمیت تعیین استراتژی برای نوشتن پیشینه تحقیق
پس از استخراج این موضوعات و یادداشت برداری از آن‌ها، باید در فکر تعیین یک استراتژی برای نوشتن پیشینه تحقیق باشید. منظور از استراتژی این است که تعیین کنید از چه دیدگاهی می‌خواهید فرایند نگارش خود را پیش ببرید. به عنوان مثال شما می‌توانید استراتژی سلسله تاریخی را پیش بگیرید و آنچه در گذشته انجام شده را به ترتیب زمان از گذشته تا امروز مرور کنید. یا می‌توانید استراتژی خود را بر پایه موضوعات تدوین نمایید و موضوعات را به ترتیب اهمیت، دسته بندی کرده و به گذشته آن‌ها رجوع کنید. همچنین می‌توان پیشینه به دست آمده را از حیث روشهای تحقیق و نتایج حاصل شده هر یک نیز دسته بندی کرد.
در پیشینه تحقیق چه مواردی باید نوشته شود؟
دیگر زمان آن است که به روش نوشتن پیشینه تحقیق در پایان نامه ارشد بپردازیم و مراحل آن را برای شما شرح دهیم. برای این کار کافی است سه گام زیر را به ترتیب پیش بگیرید:
- مقدمه (معرفی)
پیش از هر چیز با نگاهی کلی به معرفی موضوع پرداخته و به شکلی واضح هدف از نوشتن پیشینه تحقیق را بیان کنید.
- متن اصلی
در این بخش باید به تجزیه و ترکیب تمامی منابع منتخب خود پرداخته و با نگاهی منتقدانه، به روش‌ها و نتایج آن‌ها بپردازید. اینجا جایی است که استدلال‌های شما تعیین کننده دقت نگاه شما به موضوع و همچنین ارتباط منابع با عنوان تحقیقی شما خواهد بود. در متن اصلی همچنین باید به تضادها و بحث‌های موجود در باب مسئله پیش رو سخن بگویید و به تمامی گپ‌ها (حفره‌های موجود) اشاره کنید. در نهایت، متن اصلی شما باید به سویی برود که اهمیت پژوهش شما را نشان دهد و چرایی انتخاب این عنوان را بیان کند.
- جمع بندی
در این قسمت به طور مختصر آنچه در متن اصلی پیشینه تحقیق خود بیان کردید اشاره می‌کنید و روش کار خود را به عنوان روشی منطقی و در عین حال مفید، معرفی خواهید کرد. در اینجا می‌توانید یک یا دو برهان کوچک برای معتبر بودن تحقیق خود با تکیه بر نتایج به دست آمده نیز بیان کنید. البته انجام این کار الزامی نیست؛ اما به افزایش اعتبار کار شما کمک خواهد کرد.
نتیجه گیری و جمع بندی
در نهایت به‌خاطر داشته باشید که روش نوشتن پیشینه تحقیق در پایان نامه ارشد بیانگر میزان دقت، توجه و خلاقیت شما در تحقیق است و می‌تواند اهمیت آنچه انجام داده‌اید و اعتبار نتایج کار شما را دو چندان کند.