پایان نامه نویسی، بخش مهمی از زندگی تحصیلی هر دانشجو است و به نوعی یک حسن ختام برای آغاز مراحل بعدی زندگی محسوب می‌شود. پایان نامه ارشد یا دکتری شما می‌تواند به عنوان یک رزومه عالی از زمان تحصیل، باقی مراحل زندگی‌تان را تحت تاثیر قرار دهد و به همین خاطر، کیفیت و اعتبار آن از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مطلب قصد داریم درباره نحوه نوشتن چکیده پایان نامه که یکی از بخش‌های مهم آن است، صحبت کنیم و تمام نکاتی که باید در آن جای دهید را برای شما بازگو نماییم.
چکیده پایان نامه چه اهمیتی دارد؟
امروزه درباره هر موضوع و با هر عنوانی، می‌توان تعداد پرشماری از مقالات را یافت. در چنین شرایطی همه پژوهشگران و دانشمندان پس از یافتن یک مقاله و جذابیت عنوان آن، مستقیماً به سراغ چکیده رفته و پیش از همه آن را مطالعه می‌کنند. در واقع این چکیده یک مقاله است که خواننده آن را تشویق به مطالعه آن خواهد کرد. بنابراین می‌توان گفت که چکیده پایان نامه شما حکم دروازه شهر را دارد و جذابیت آن، باعث مطالعه پایان نامه خواهد شد.
با آن که چکیده پایان نامه چیزی در حدود 200 تا 300 کلمه از کل مقاله را شامل می‌شود، اما نوشتن آن کار دشوار و حساسی است که نیاز به آموزش دارد. در واقع دشواری نوشتن چکیده پایان نامه، دقیقاً به دلیل کوتاه بودن آن است؛ چرا که به سختی می‌توان تمام نکات لازم را در دو پاراگراف جای داد. البته در انتهای این مطلب در خواهید یافت که چگونه این امر، میسر می‌شود.
نوشتن چکیده پایان نامه به نوعی دعوت از مخاطب، برای خواندن کل مقاله است و باید مختصری از تمام آنچه قرار است در مقاله شما بخواند را به صورت مختصر در اختیارش قرار دهد. وجود این بخش از مقاله سرعت تحقیق و پژوهش را در مرحله ارزیابی منابع افزایش داده و کار را برای پژوهشگران تسریع می‌کند. همانطور که خود شما پس از یافتن منابع متعدد با مطالعه چکیده آن‌ها نسبت به کاربردی و معتبر بودنشان اطمینان حاصل کرده و از آن‌ها برای نوشتن پایان نامه خود استفاده کرده‌اید، چکیده پایان نامه شما نیز قرار است به دیگران در برگزیدن آن برای پژوهش‌های بعدی کمک کند. بنابراین، با دقت به نحوه نوشتن چکیده پایان نامه که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد، توجه کنید.
چکیده پایان نامه چه زمانی نوشته می‌شود؟
یک چکیده ایده‌آل درباره اهداف مقاله، روش ارزیابی مطالب، فرایند رسیدن به نتیجه و در نهایت نتیجه گیری نهایی صحبت خواهد کرد. در واقع این بخش از پایان نامه شما، شرح مختصری از تمام بخش‌های پایان نامه است که در دو پاراگراف به صورت منسجم و البته مختصر نوشته خواهد شد. در واقع چکیده پایان نامه شما به سه سوال اساسی درباره چیستی، چرایی و چگونگی رسیدن به هدف پایان نامه پاسخ می‌دهد.
چکیده در ساختار پایان نامه، اولین مطلبی است که پس از عنوان و معرفی عوامل، در برابر مخاطب قرار می‌گیرد. اما با این حال اولین مرحله از مقاله نویسی نیست! از آنجایی که چکیده پایان نامه شما قرار است مختصری از تمام آنچه در متن آمده باشد، بنابراین آخرین بخشی است که به پایان نامه شما اضافه خواهد شد. در واقع شما باید پس از اتمام پایان نامه و نوشتن نتیجه گیری، به سراغ نوشتن چکیده رفته و آن را به ابتدای مقاله خود اضافه کنید.
نحوه نوشتن چکیده پایان نامه
برای آن که چکیده‌ای جامع و در عین حال جذاب بنویسید، باید زمان بسیاری صرف کنید و با یادداشت برداری از مهم‌ترین بخش‌های مقاله خود، اقدام به مختصر نویسی نمایید. با آن که این متن کوتاه ظاهری یکپارچه دارد، اما در دل خود دارای بخش‌هایی مانند اهداف پژوهش، روش تحقیق، یافته‌ها و دستاوردها و در نهایت نتیجه گیری مقاله است. برای اینکه بتوانید این متن منسجم را به سادگی بنویسید، کافی است گام به گام از مراحل زیر پیروی کنید:
- اهداف پژوهش
ابتدا به بیان مسئله پیش رو بپردازید و به صورت مختصر و کلی درباره اهمیت آن صحبت کنید. در این بخش نیازی به مرور پیشینه پژوهش نیست (چرا که پیشینه پژوهشی در بخشی مجزا نوشته می‌شود) و آنچه مهم است، تنها طرح مسئله و بیان اهمیت آن است. در اینجا باید بگویید که مسئله مطرح شده شما چیست و چه اهمیتی دارد. البته دقت کنید که این به جزئیات مطلب نپردازید؛ چرا که جزئیات هدف در مقدمه نوشته خواهد شد. برای نوشتن این بخش از افعالی با زمان حال یا ماضی نقلی استفاده کنید و از نوشتن جملات با زمان آینده، خودداری نمایید. به عبارتی، بگویید که این مقاله چه چیزی را «دنبال کرده است» نه آن که چه چیزی را «دنبال خواهد کرد»!
- روش تحقیق و ابزارها
پس از بیان اهداف و اهمیت مقاله، درباره ابزارها و روشهای تحقیق خود صحبت کنید. به روشنی بگویید که از چه ابزارها و روش‌هایی برای جمع آوری اطلاعات، مشاهده و نتیجه گیری استفاده کرده‌اید. اهمیت این بخش در آنجاست که دیگر پژوهشگران با تکیه بر همین روش‌ها، به دستاوردهای شما تکیه خواهند کرد و به نتایج شما اعتبار خواهند بخشید. در این بخش نیز از افعالی با زمان گذشته نقلی استفاده کنید و نگویید که از چه روش‌هایی «استفاده خواهید کرد»!
- دستاوردهای پژوهش
نکته مهم در نحوه نوشتن چکیده پایان نامه، اعلام دستاوردها پس از معرفی روش‌ها است. مخاطب بلافاصله پس از شناخت روش‌ها و ابزارهای شما، باید بداند که این ابزارها چه دستاوردهایی حاصل کرده است. تمامی یافته‌های خود را به طور مختصر و کلی در اینجا بیان کنید و به سراغ نتیجه گیری بروید.
- نتیجه گیری
پس از بیان یافته‌ها، نوبت به خلاصه کردن نتیجه کار است. در واقع جایی که مخاطب شما تصمیم می‌گیرد پایان نامه شما را تا انتها دنبال کند، همین نتیجه گیری است. به‌خاطر داشته باشید که نتیجه گیری شما باید هم راستا با اهداف در نظر گرفته شده باشد و پاسخی به پرسش اساسی مطرح شده در عنوان تلقی گردد. در اینجا نیز زبان افعال خود را مضارع ساده یا ماضی نقلی در نظر بگیرید و از بیان جزئیات خودداری کنید.
جمع بندی و نتیجه گیری
نحوه نوشتن چکیده پایان نامه از آنجایی اهمیت می‌یابد که می‌تواند دلیلی برای مطالعه متن کامل آن شود. سعی کنید در نوشتن چکیده، خلاقانه عمل کنید و برای نوشتن آن وقت و وسواس فراوان صرف نمایید. حتماً پیش از شروع نوشتن، تمام نکاتی که در چهار بخش فوق آورده خواهند شد را از پایان نامه خود استخراج و در جایی یادداشت کنید تا مسئله‌ای از قلم نیفتد. همچنین به‌خاطر داشته باشید که زبان بخش چکیده، زبانی کلی است و قرار نیست که در آن به جزئیات پرداخته شود.