برخی از بیماری‌های چشمی قابل درمان هستند و معمولا بعد از این که عوارضی برای ما به جای می‌گذارند، می‌توانیم آن‌ها را درمان کنیم و عارضه‌های آن‌ها را بهبود ببخشیم.
اما تصور کنید به بیماری چشمی دچار شویم که بعد از به جای گذاشتن اثرات خود، غیر قابل درمان باشند و آن اثرات برای همیشه بر روی چشمان ما باقی بمانند. در این صورت، تنها کاری که از دست ما بر می‌آید، کنار آمدن با آن عوارض است.
اما در صورتی که آگاهی و دانش خود را درباره‌ی این بیماری‌ها زیاد کنیم و علائم زودهنگام آن‌ها را بشناسیم، می‌توانیم به محض دیدن و مشکوک شدن به این علائم، به بررسی مشکل بپردازیم و سعی کنیم آن را درمان کنیم.
یکی از این بیماری‌ها که اثرات آن برگشت ناپذیر است و می‌تواند باعث نابینایی چشم‌ها شود، آب سیاه است. دکتر چشم پزشک نمی‌تواند بیماری آب سیاه را درمان کند، اما می‌تواند با انجام روشهای درمانی از پیشرفت آن جلوگیری کند و لازمه‌ی این کار آگاهی شما درباره‌ی این بیماری است که بلافاصله بعد از دیدن علائم، برای درمان آن‌ها به دکتر متخصص چشم پزشک مراجعه کنید.
گلوکوم یا آب سیاه چشم
از بیماری‌های خطرناک چشمی گلوکوم یا آب سیاه چشم (Glaucoma) است. این بیماری با آسیب رسیدن به عصب بینایی ایجاد می‌شود و به مرور زمان به کوری می‌انجامد. معمولا آسیب به عصب بینایی در اثر فشار بالای چشم ایجاد می‌شود و در نهایت دید فرد بعد از کاهش پیدا کردن، از بین می‌رود.
گلوکوم از علت‌های شایع کوری در سنین بالای 60 سال است. هر چند که آب سیاه می‌تواند هر چشمی را در هر سنی گرفتار کند، اما بیشترین رخداد آن در سنین بالا و برای سالمندان است.
از آن جایی که تغییراتی که آب سیاه در چشم ایجاد می‌کند به مرور زمان خود را نشان می‌دهند و بسیار آهسته پیش می‌روند، بیشتر بیماران متوجه آن نمی‌شوند تا زمانی که بیماری تا حد آسیب‌رسانی پیش رفته است.
همچنین بیشتر انواع آب سیاه بدون علامت هستند. از طرفی، آسیبی که آب سیاه به عصب چشم می‌رساند قابل جبران نیست، بنابراین بهتر است که معاینات پیوسته‌ی چشمی انجام شوند و در صورت مشکوک‌شدن به آب سیاه در بیمار، بلافاصله اقدامات پیشگیرانه‌ی درمانی صورت گیرد.
اگر گلوکوم در مراحل ابتدایی تشخیص داده‌شود، می‌توان روند آن را متوقف و یا آهسته کرد. اما اگر دیر به متخصص چشم مراجعه کنید و بیماری دیر تشخیص داده‌شود، نمی‌توان کاری کرد و بینایی از دست می‌رود.
انواع آب سیاه
آب سیاه به ۵ دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شود:
- آب سیاه زاویه باز (مزمن) : نوعی آب سیاه که تنها علامت آن، از دست رفتن تدریجی بینایی است. از دست دادن بینایی ممکن است به قدری کند باشد که قبل از آشکار شدن علائم، آسیب جبران ناپذیری به بینایی وارد شده باشد. از سوی موسسه‌ی ملی چشم، شایع‌ترین نوع آب سیاه اعلام شده است.
- آب سیاه زاویه‌ی بسته (حاد) : اگر جریان مایع زلالیه به طور ناگهانی مسدود شود، ساخت سریع مایع باعث افزایش شدید، سریع و دردناک فشار داخل چشم می‌شود.
- آب سیاه مادرزادی: کودکان مبتلا به آب سیاه مادرزادی دچار نقص در زاویه چشم خود هستند، که مانع از تخلیه‌ی نرمال مایعات می‌شود. آب سیاه مادرزادی معمولا علائمی مانند کدورت سفیدی چشم، آبریزش بیش از حد چشم یا حساسیت به نور دارد. آب سیاه مادرزادی می‌تواند در خانواده‌ها اجرا شود.آب سیاه مادرزادی می‌تواند ارثی باشد.
- آب سیاه ثانویه: آب سیاه ثانویه اغلب یک عارضه جانبی ناشی از آسیب یا مشکلات دیگر چشم مانند آب مروارید یا تومورهای چشم است. داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها نیز می‌توانند این نوع آب سیاه را ایجاد کنند. جراحی چشم به ندرت ممکن است باعث آب سیاه ثانویه شود.
- آب سیاه با فشار طبیعی: در برخی موارد، عصب بینایی بدون افزایش فشار چشم دچار آسیب می‌شود، که علت آن ناشناخته است. با این وجود، حساسیت شدید یا کاهش جریان خون به عصب بینایی ممکن است علت این نوع آب سیاه باشد.
علائم آب سیاه
علائم و نشانه‌هایی که بیماری آب سیاه از خود نشان می‌دهد، مستقیما بستگی به نوع و شدت آن دارد. در ادامه به توضیح بیشتر این مسئله پرداخته‌ایم.
گلوکوم زاویه باز
- در هر دو چشم لکه‌هایی در کناره‌های دید و در مرکز دید وجود دارد که مانع دیدن کامل تصویر می‌شود.
- دید تونلی در مراحل پیشرفته‌ی این نوع از آب سیاه دیده می‌شود.
گلوکوم حاد زاویه بسته
- بیمار سردردهای شدید می‌گیرد.
- چشم‌های بیمار درد می‌کنند.
- معمولا دچار تهوع و استفراغ می‌شود.
- دید تار دارد و نمی‌تواند محیط را واضح ببیند.
- دید اطراف نور مختل می‌شود.
- چشم‌ها قرمز هستند.
در صورتی که با دیدن این علائم به دکتر چشم پزشک مراجعه نکنید، نهایتا آب سیاه با کوری بیمار می‌انجامد.
علت‌های ایجاد آب سیاه
همان‌طور که قبل‌تر هم گفته‌شد، آب سیاه به علت آسیب به عصب بینایی ایجاد می‌شود. به مرور زمان که عصب بینایی آسیب می‌بیند، لکه‌های سیاهی در دید فرد ایجاد می‌شود. متخصص چشم معمولا نمی‌تواند به طور دقیق علت ایجاد آن را بیابد اما بیشتر مواقع این آسیب به علت فشار بالای چشم است. فشار چشم به این علت بالا می‌رود که مایعی که در چشم وجود دارد زیاد شود و یا به مقدار کم دفع شود.
اگر بالانس تولید و دفع این مایع به هم بخورد، فشار چشم بالا می‌رود. البته گلوکوم سابقه‌ی فامیلی دارد و معمولا به طور ارثی ایجاد می‌شود.
عوامل خطر ابتلا به آب سیاه
اگر شرایط زیر را داشته‌باشید، احتمال بیشتری وجود دارد که به آب سیاه مبتلا شوید؛
- سن بیشتر از 40 سال داشته‌باشید.
- نژاد آفریقایی آمریکایی باشید.
- سابقه‌ی فامیلی آب سیاه داشته‌باشید.
- به نزدیک‌بینی و یا دوربینی مبتلا باشید.
- دید ضعیفی داشته‌باشید.
- به دیابت مبتلا باشید.
- از داروهای خاصی مثل پردنیزولون استفاده کنید.
- دارای قرنیه‌ی نازک‌تر از حالت طبیعی باشید.
- فشار بالای چشمی داشته‌باشید.
- به چشمان شما آسیب و تروما وارد شده‌باشید.
درمان آب سیاه
اگر به بینایی در اثر آب سیاه آسیب برسد، نمی‌توان آن را درمان کرد. اما با تشخیص زودهنگام و به کار بردن برخی روشهای درمانی می‌توان از بدتر شدن آن جلوگیری کرد. درمان آب سیاه از طریق پایین آوردن فشار چشم انجام می‌شود. برخی از این روش‌ها شامل موارد زیر هستند؛
دارودرمانی
یکی از راه‌های درمان آب سیاه، استفاده از درمان دارویی برای کاهش فشار چشم است. داروهای متنوعی برای کاهش فشار چشم وجود دارند که به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
پروستاگلندین‌ها
این داروها باعث کاهش فشار چشم شما می‌شوند و از این رو آب سیاه را بهبود می‌بخشند. از عوارض جانبی آن‌ها می‌توان به قرمزی و التهاب چشم اشاره کرد.
بتابلوکرها
بتابلوکرها داروهایی هستند که تولید مایع داخل چشمی را کاهش می‌دهند. از آن جایی که فشار چشم زمانی بالا می‌رود که یا تولید مایع زیاد شود و یا دفع آن کاهش پیدا کند، این دارو می‌تواند فشار داخل چشم را کم کند.
جراحی
از راه‌های دیگر درمان آب سیاه می‌توان به لیزر و سایر روشهای جراحی اشاره کرد. این راه‌کارها درناژ و بیرون کشیدن مایع داخل چشم را زیاد می‌کنند و باعث کاهش فشار چشم می‌شوند.
پیشگیری از آب سیاه
برای این که از پیشگیری از ابتلا به آب سیاه و یا پیشرفت آن جلوگیری کنید، بهتر است نکات زیر را انجام دهید؛
- به طور منظم به متخصص چشم مراجعه کنید. دکتر چشم پزشک معاینات روتینی را انجام می‌دهد و در صورتی که مشکلی در چشمان شما در حال وقوع باشد به آن‌ها رسیدگی می‌کند.
- از سابقه‌ی فامیلی خود آگاه باشید و بیماری‌های چشمی شایع را در بین آن‌ها شناسایی کنید.
- داروهای تجویز شده برای درمان آب سیاه را منظم استفاده کنید (در صورتی که این بیماری برای شما تشخیص داده‌شده‌است) .
- از محافظ‌های چشمی استفاده کنید.
آب سیاه زاویه‌ی بسته یک وضعیت اورژانسی است. در صورت شروع علائمی مانند درد شدید، حالت تهوع و تاری دید، باید بلافاصله با چشم پزشک تماس بگیرید.
مهم است که معاینه‌ی چشم را جزو چکاپ سالانه‌ی خود قرار دهید بروید تا چشم پزشک بتواند هر گونه تغییر در دید شما را بررسی کند.
اگر یکی از علائم زیر را تجربه کردید، بلافاصله به پزشک خود مراجعه کنید:
- سردرد شدید
- درد شدید چشم
- حالت تهوع
- استفراغ
- قرمزی چشم
- اختلالات دید ناگهانی
- دیدن حلقه‌های رنگی در اطراف چراغ‌ها
- تاری دید ناگهانی
ساده‌ترین راه برای نوبت گیری از بهترین چشم پزشک، سامانه نوبت دهی اینترنتی پزشکان دکترتو (doctoreto.com) می‌باشد.
تخصص چشم پزشکی در دکترتو متشکل از بهترین چشم پزشکان در شهرهای مختلف است. شما می‌توانید با مراجعه به لیست چشم پزشکان یک دکتر چشم خوب بیابید و علاوه بر نوبت گیری اینترنتی آدرس و تلفن مطب دکتر چشم پزشک خود را مشاهده کنید.
- دکتر رضا همتی
- دکتر رضا پورمازار
- دکتر شاهرخ میلان
- دکتر منیر عزیز زاده
- دکتر مهرداد شمشیری