نحوه نوشتن یک مقاله مروری سیستماتیک چگونه است؟

در مقالات مروری سیستماتیک، با تعیین یک موضوع علمی خاص، مروری بسیار دقیق و نظام مند بر روی آثار علمی موجود و مرتبط صورت می‌گیرد و ادبیات پژوهشی موجود برای رسیدن به هدف پژوهشی جدید و پاسخ به یک سوال از پیش تعیین شده، مورد بحث و ارزیابی قرار می‌گیرد. از آنجا که در مقالات مروری سیستماتیک به جمع آوری و بررسی مقالات مختلف در یک حیطه مشخص پرداخته می‌شود، می‌توان این مقالات را یک منبع قابل استناد و غنی از ادبیات پژوهشی موضوع بررسی شده در نظر گرفت. برای نوشتن مقالات مروری سیستماتیک، برخوردار بودن از دانش لازم در حیطه مورد بررسی و همچنین آگاهی از نحوه نگارش مقاله، به عنوان پیش نیاز این اقدام علمی مدنظر است. در ادامه به بیان نکاتی پیرامون نحوه نوشتن مقاله مروری سیستماتیک پرداخته خواهد شد.

مقاله مروری سیستماتیک چیست؟

مقالات مروری سیستماتیک یا نظام مند بر طبق فرآیندی انجام می‌گیرند که در آن مطالعات و آثار علمی موجود در رابطه با یک موضوع خاص شناسایی می‌شوند، مطالعات مورد نظر از بین جستجوها انتخاب می‌شود، پس از ارزیابی و تفسیر یافته‌های مقالات با ترکیب نتایج به‌دست آمده به یک پرسش اساسی پاسخ داده می‌شود. از آنجا که این مقالات در رابطه با یک موضوع مشخص به بیان یافته‌های عینی و دقیق علمی می‌پردازند، یکی از منابع اطلاعاتی مهم و قابل ارجاع برای پژوهشگران بوده و می‌توانند از این نوع مقالات برای کسب ادبیات پژوهشی و اطلاعات غربال شده در مورد یک موضوع خاص استفاده نمایند. این مقالات برای پژوهشگرانی که در تحقیقات خود قادر به دسترسی و مطالعه همه پژوهش‌های اولیه نیستند، بسیار مفید و کاربردی است. با توجه به آنکه تمامی مراحل نگارش علمی مقالات مروری سیستماتیک بر اساس یک دستورالعمل و برنامه کاملا دقیق و از پیش تعیین شده انجام می‌گیرد، نام آن‌ها را مقالات مروری سیستماتیک یا نظام مند گذاشته‌اند.

چگونه یک مقاله مرور سیستماتیک بنویسیم؟

محققین در فرآیند نگارش مقاله مروری سیستماتیک، ملزم به رعایت مراحلی مشخص و بر اساس قرارداد یا برنامه‌ای هستند که قبل از انجام تحقیق می‌بایست تنظیم گردد و به تایید نویسندگان برسد. این قرارداد مستند به محقق کمک می‌کند که همه مراحل تدوین مقاله را بر اساس یک طرح دقیق پیش ببرد و با استانداردسازی روش‌ها و ابزارهای تحقیق، از سوگیری و انحراف از مسیر پژوهش جلوگیری کند. به طور کلی برای تدوین مقاله مروری سیستماتیک، یک فرآیند 7 مرحله‌ای به صورت متداول در نظر گرفته می‌شود:

مرحله 1: مشخص نمودن سوال پژوهش

تعیین سوال پژوهشی مرحله بسیار مهمی در تدوین مقاله مرور سیستماتیک است. سوال پژوهش نباید خیلی محدود و غیر قابل تعمیم و یا خیلی وسیع و فاقد نتیجه گیری واحد برای جمعیت مورد نظر باشد. برای تعیین سوال پژوهش باید به 4 جزء اساسی در آن توجه شود:

1. گروه مورد مطالعه تعیین شود؛
2. گروه مداخله یا مواجهه مشخص گردد؛
3. مقایسه، کنترل و یا مداخلات جایگزین تعیین گردد؛
4. و در نهایت نتایج و پیامدهای مدنظر بیان شود.

با بیان یک سوال پژوهشی جامع می‌توان نقاط قوت و ضعف مطالعات انجام شده را مشخص کرده و مشکل موجود را به صورت کاملا واضح در قالب یک پرسش، تعیین نمود.

مرحله 2: مشخص نمودن قرارداد یا برنامه تدوین مقاله

تمامی ‌روش‌هایی که برای مرور مطالعات پیشین باید مدنظر قرار گیرد، قبل از جستجو در این قرارداد مشخص می‌شود تا از هر گونه انحراف و مداخله محقق در حین انجام کار خودداری گردد. این قرارداد موجب تعیین تمامی‌ روش‌های جستجو و دسته بندی مقالات، روش استخراج داده‌های مورد نیاز از آن‌ها و شیوه نامه تحلیل و تفسیر یافته‌ها می‌گردد و بدین ترتیب بدون سوگیری، موجب افزایش کارآمدی نتیجه مطالعه می‌شود. این قرارداد پس از تنظیم و تکمیل توسط صاحب‌نظران مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد و اشکالات موجود در آن برطرف می‌گردد. این اصلاحات تا زمانی ادامه می‌یابد تا فرم کامل قرارداد بدون هیچگونه ایراد اجرایی در دسترس محققین قرار بگیرد.

مرحله 3: مشخص نمودن روش‌های جستجوی متون مورد نیاز

جستجوی متون موجود در پایگاه‌های داده برای تعیین مطالعات مرتبط با پرسش تعیین شده در مقاله مروری و یافتن اطلاعات مورد نیاز، اقدام دیگری است که محققین مقالات مروری سیستماتیک در دستور کار خود دارند. در این خصوص توصیه می‌شود که از پایگاه‌های داده‌ای که اطلاعات وسیع مرجع نگاری را در دسترس قرار می‌دهند استفاده شود. برای اینکه بتوان میزان انحراف از نتیجه مورد نظر را به حداقل رساند، بهتر است که یک جستجوی جامع از چند پایگاه داده صورت بگیرد تا دسترسی به بالاترین تعداد مطالعات قابل بازیابی به شکل بهتری انجام شود. در نظر داشتن معیارهای درج شده در قرارداد برای انتخاب مقالات و معیار ورود و خروج آن‌ها در این مرحله، بسیار حائز اهمیت است. اگر مراحل جستجو و انتخاب پایگاه داده مناسب به درستی انجام شود، مقدار قابل توجهی از اطلاعات مفید جهت دستیابی به شواهد جدید در اختیار محققین قرار خواهد گرفت.

مرحله 4: مشخص نمودن پژوهش‌های مرتبط و استخراج داده

بر اساس ملاک‌هایی که برای انتخاب مطالعات در قرارداد درج شده است، پژوهش‌های مناسب جهت بررسی و استخراج داده انتخاب می‌شود و سایر مطالعاتی که معیارهای لازم را نداشته باشند، از روند بررسی خارج می‌گردند. پس از آن بر اساس فرم‌های استاندارد استخراج داده، به بازیابی اطلاعات هر یک از مقالات پرداخته می‌شود. در فرم‌های استخراج داده در کنار داده‌های تخصصی مورد نیاز، به بررسی و بازیابی داده‌های عمومی مقالات مانند عنوان، نویسنده، سال چاپ، هدف مقاله، جمعیت مورد بررسی، روش‌های آماری و تحلیل پیامدهای مقاله پرداخته می‌شود.

مرحله 5: ارزیابی کیفیت مطالعات منتخب

ارزیابی کیفیت روش کار و اعتبار مطالعات، مرحله مهمی در فرآیند نوشتن مقالات مروری سیستماتیک محسوب می‌گردد. در این مرحله ابتدا به مرجعی که مقاله در آن چاپ شده و میزان اعتبار آن دقت کنید. سپس به یافته‌های مربوط به نویسنده مقاله توجه نمایید و اعتبار علمی او را مورد بررسی قرار دهید. در ادامه سال انتشار مقاله را بررسی کرده و اگر جزء مقالات قدیمی در حیطه مورد نظر بود، به جستجوی مطالعات جدیدتر و تکمیل کننده موضوع مقاله مروری بپردازید. نکته دیگر در ارزیابی کیفی، بررسی میزان ارجاع دهی و استناد به مقاله در سایر مطالعات است که نرخ بالاتر در این مورد، بیانگر میزان اعتبار علمی مطالعه است.

مرحله 6: تحلیل نتایج بدست آمده

پس از بررسی کیفی مطالعات با استفاده از روش‌های تحلیلی، به بررسی و تجزیه و تحلیل داده‌های به‌دست آمده پرداخته می‌شود. در صورتی که نتایج مطالعات نسبتاً مشابه باشد، برای ارزیابی دقت برآوردها و انسجام نتایج، از متاآنالایز استفاده می‌شود و اگر مطالعات از نظر جمعیت مورد بررسی، روش‌های آماری و پیامدهای ایجاد شده در گروه‌های متفاوتی قرار داشته باشند، از روش‌های دیگری برای تحلیل نتایج آن‌ها استفاده می‌شود. معروف‌ترین نرم افزاری که برای متاآنالایز از آن استفاده می‌شود review manager یا به اختصار RevMan است که به منظور مقایسه بین مطالعات، تهیه جداول تحلیلی و بررسی داده‌های مدنظر به منظور پاسخ به سوال پژوهش قابل استفاده است. در این مرحله از نحوه نوشتن مقاله مروری سیستماتیک، به همراه متاآنالایز یافته‌ها می‌بایست به بیان نام نرم افزارهای استفاده شده، شاخص‌های آماری تحت بررسی و روش‌های آماری و تحلیلی هم پرداخته شود.

مرحله 7: تفسیر و ارزیابی نتایج

آخرین مرحله در نحوه نوشتن مقاله مروری سیستماتیک، تفسیر یافته‌ها و ارائه یک جمع بندی به منظور استفاده از نتیجه گیری در تصمیمات و پاسخ به پرسش اساسی پژوهش است. در این مرحله یافته‌های حاصل از مطالعات توسط روش‌های فراتحلیلی یا سایر روش‌های کمی و کیفی، مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و اگر ناهمگونی اطلاعاتی و یافته‌های سطح پایینی در برخی از مطالعات وجود داشته باشد، نویسندگان در بخش کاربردهای پژوهش، پیشنهاداتی را برای پژوهش‌های بعدی و در جهت ارتقاء نواقص مطالعات گذشته ارائه می‌دهند. به طور کلی یافته‌های حاصل از مطالعه مروری بر اساس میزان تعمیم پذیری، انسجام نتایج و تغییر در نتایج مورد بررسی قرار می‌گیرند. همچنین محدودیت‌های موجود در روند پژوهش و یافته‌های جدید مبتنی بر مقاله مروری هم در این بخش مشخص خواهد شد. در نهایت از تحلیل و تفسیر نتایج مقاله مروری سیستماتیک برای پاسخ به پرسش ابتدایی این مقاله که هدف اساسی پژوهش هم محسوب می‌شود، استفاده می‌گردد.

جمع بندی و نتیجه گیری

نوشتن مقاله مروری سیستماتیک یکی از روش‌های مرسوم و مورد قبول برای ارائه یافته‌های پژوهشی به پژوهشگران و دانشجویان است. نحوه نوشتن مقاله مروری سیستماتیک به دانش و تجربه مرتبط نیازمند است و بر خلاف ظاهر ساده‌ای که دارد، فرآیند دشواری خواهد داشت. در مقاله مروری سیستماتیک بر طبق یک موضوع علمی مشخص، به صورت دقیق و نظام مند به بررسی پژوهش‌های علمی انجام شده پرداخته می‌شود که در این پروسه، پژوهش‌های مرتبط پیشین شناسایی، جستجو، جداسازی و انتخاب و در نهایت نتایج آن‌ها با یکدیگر ترکیب می‌شود. بر این اساس می‌توان مقالات مروری سیستماتیک را یکی از بهترین منابع تحقیقاتی قابل ارجاع معرفی نمود.