نوشتن مقالات یکی از مراحل پیشرفت و ارتقاء سطح دانش محققان و پژوهشگران و دانشجویان است و به نوعی می‌توان آن را بخشی جدانشدنی از فرایند تحصیلی و تحقیقاتی آن‌ها دانست. به طور کلی مقاله به یک گزارش علمی نوشته شده و منتشر شده گفته می‌شود که برخی از نتایج تحقیقات انجام شده جدید در آن زمینه را شرح می‌دهد. در واقع می‌توان گفت که هنگامی که مقاله‌ای نوشته و منتشر می‌شود یک محقق می‌تواند نتایج تحقیقات جدید خود را در حوزه‌ای خاص با دیگر محققان به اشتراک گذاشته و یا پروژه‌های تحقیقاتی که پیش‌تر توسط دانشمندان دیگر ارائه شده را در یک مقاله مرور نماید. مشخص است که نوشتن مقالات و تحقیقات پی در پی برای پیشرفت علم در هر حوزه مشخصی یک نیاز بوده و هر محقق با استفاده از مقالات قبلی به عنوان تجربه‌ای برای تحقیقی جدید استفاده نموده و سپس اطلاعات تحقیق خود را با دیگران نیز به اشتراک می‌گذارد. یکی از رایج‌ترین مقالات، نوع علمی پژوهشی آن است که در ادامه سعی در بررسی بیشتر آن داریم.
انواع مقالات از نظر ماهیت
به طور کلی مقالات از نظر ماهیت خود به دو دسته تقسیم می‌شوند. یکی مقالات علمی پژوهشی که به مقالات پژوهشی نیز شناخته می‌شوند و دیگری مقالات علمی ترویجی و یا همان مروری که نوع دیگری از مقالات هستند. مقالات علمی پژوهشی که مورد بحث ما هستند در واقع به مقالاتی گفته می‌شود که بر اساس یک پروژه پژوهشی، نگارش و نوشته می‌شود. در پروسه نگارش این نوع مقالات، تعدادی دانشمند و یا محقق در کنار هم جمع شده و در راستای پاسخ به سوالی که به دنبال جواب آن هستند حرکت می‌کنند. در این بین تحقیقاتی اعم از آزمایشگاهی و یا تئوری صورت گرفته و نتایج آن مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرد، در نهایت این نتایج تفسیر شده و به صورت یک مقاله علمی پژوهشی جهت چاپ در مجلات معتبر و اشتراک گذاری با دیگر دانشمندان و محققان منتشر می‌شود. حال باید ببینم که چگونه یک مقاله علمی پژوهشی بنویسیم و برای انجام این کار چه مراحلی باید طی و از چه اصولی پیروی شود.
نحوه نوشتن مقاله علمی پژوهشی
یک مقاله علمی پژوهشی از اجزای مختلفی تشکیل شده است. عنوان، چکیده مقاله، متن اصلی، تشکر و قدردانی و فهرست منابع جزء اجزا تشکیل دهنده یک مقاله علمی پژوهشی هستند.
عنوان مقاله
با توجه به اینکه در دنیای امروز برای پیدا کردن هر چیزی، افراد به سرعت در فضای اینترنت و موتورهای جستجو به دنبال آن می‌گردند، به نظر می‌رسد که ابتدایی‌ترین مرحله در نوشتن یک مقاله علمی پژوهشی، انتخاب موضوع و عنوان صحیح باشد. این موضوع و یا عنوان باید به نحوی انتخاب شود که در راستای سوالی علمی که برای حل آن به دنبال نوشتن این مقاله هستیم، باشد. انتخاب عنوان صحیح یکی از بخش‌های کلیدی و مهم در نگارش یک مقاله است، زیرا این عنوان باید هم به خوبی بیان کننده محتوای مقاله بوده و در عین حال انتخاب کلمات در این عنوان به نحوی باشد تا در موتورهای جستجو در رده‌های بالاتری از لیست قرار گرفته و به چشم مخاطبین بیاید. همانطور که گفته شد، عنوان مقاله باید نمایانگر اطلاعاتی باشد که در درون مقاله نوشته شده و اگر عنوان مقاله با درون آن مرتبط نباشد از شدت اعتبار مقاله شما کاسته می‌شود و هرگونه ایراد در عنوان مقاله، ذهنیت خواننده را با مشکل مواجه کرده و حتی ممکن است او را از مطالعه مقاله شما دل زده یا منصرف نماید.
حال که عناون مقاله را انتخاب کردیم، باید صفحه عنوان مقاله را طراحی نماییم. در این صفحه در ابتدا همان عنوان مقاله قرار دارد. سپس نام و نام خانوادگی محققان و مولفان مقاله به همراه رتبه علمی آن‌ها بر اساس میزان تحصیلات‌شان، رشته تحصیلی و همینطور اینکه این تحقیق در چه مرکزی صورت گرفته نیز باید در صفحه عنوان با قید دانشگاه، شهر و کشور برای همه مولفان مقاله نوشته شود. در قسمت بعدی باید آدرس‌های الکترونیکی و پستی و همینطور شماره تماس ذکر شود.
چکیده مقاله
هنگامی که طراحی صفحه عنوان مقاله با موفقیت سپری شد، باید مراحل نگارش چکیده مقاله علمی پژوهشی را انجام دهیم. در این بخش باید خلاصه‌ای از مطالبی که قرار است در مقاله عنوان شود را بیان کنیم. به طور مثال مراحلی که برای به سرانجام رساندن پژوهش انجام شده و نتایجی که به دست آمده را می‌توان به طور خلاصه در قسمت چکیده بیان کرد. این بخش به خواننده این امکان را می‌دهد تا در زمان کوتاهی از کلیات مقاله شما مطلع شود. نگارش چکیده نیز همانند انتخاب موضوع یکی از بخش‌های مهم یک مقاله است زیرا خوانندگان مقالات، اغلب چکیده آن‌ها را مطالعه می‌کنند و در صورتی که جذب آن شوند به مطالعه ادامه مقاله می‌پردازند و به نوعی می‌توان گفت که یکی از اهداف چکیده، ترغیب نمودن مخاطب به مطالعه مقاله شماست. چکیده اغلب از چیزی در حدود 150-250 کلمه تشکیل شده و در ابتدای آن هدف از انجام پژوهش، سپس روشهای بررسی و مطالعات و ابزارهای استفاده شده، در نهایت نیز نتایج به دست آمده و همینطور بحث و نتیجه گیری روی آن‌ها نوشته می‌شود.
مقدمه مقاله
در این قسمت که از 1000 تا 1500 کلمه تشکیل شده است، باید دلیل انجام پژوهش خود و همینطور ضرورت آن را بیان کرده و کمی در مورد تحقیق‌های مشابه انجام شده در این زمینه صحبت کنیم. البته بهتر است در ابتدا مقالاتی که کلی‌تر به موضوع مد نظر ما اشاره داشته‌اند را بیان نموده و سپس مقالاتی که نزدیکی بیشتری با موضوع تحقیق ما دارند اشاره کنیم. حال نوبت آن است که مزیت‌های پژوهش خود را در مقایسه با تحقیق‌های پیشین عنوان شده بیان کرده و اگر کمبود و کاستی در مقاله‌های مشابه بوده که قصد رفع نمودن آن‌ها و کامل‌تر کردن موضوع پژوهش را داریم را عنوان کنیم. نکته مهمی که باید مورد توجه قرار دهیم این است که در این قسمت نباید به نتایج به‌دست آمده در تحقیق خود اشاره‌ای کنیم.
روش تحقیق
این بخش از مقاله به نوعی اصل کاری است که ما انجام داده‌ایم. اگر بخواهیم بهتر بیان کنیم در قسمت روش تحقیق شما باید تمامی مراحلی که برای انجام پژوهش خود انجام داده‌اید، چرا موضوع مورد نظر را انتخاب کرده‌اید، داده‌های خود را چکونه به دست آورده‌اید و اینکه با چه روش‌هایی آن‌ها را مورد تحلیل قرار داده‌اید و تمامی موارد دیگر را با ریز جزئیات بیان نمایید. جداول مربوط به نمونه‌های مورد بررسی تهیه شده شامل اطلاعات کامل و نحوه جمع آوری این داده‌ها را در این بخش باید به طور کامل وارد کنیم. اینکه از چه معادلات و شبیه سازی‌هایی در روند پژوهش و تحلیل داده‌ها استفاده شده است نیز بخش دیگری از این قسمت را تشکیل می‌دهد که همگی باید به طور مفصل و ریز به ریز در بخش روش تحقیق آورده شوند.
نتایج به دست آمده و بحث روی آن‌ها
حال که تا اینجا پیش آمدیم و اطلاعات را تحلیل و بررسی کردیم نوبت به این می‌رسد که نتایجی که این پژوهش برای ما پدید آورده را عنوان کنیم. این نتایج شامل جداول و نمودارها نیز می‌شود. وقتی نتایج کامل شدند باید روی این نتایج و اینکه در نهایت چه استفاده‌هایی ممکن است برای پیشرفت علم در حوزه مورد نظر داشته باشند بحث و نتیجه گیری انجام دهیم و همینطور این نتایج را با نتایجی که از تحقیقات پیشین انجام شده در این موضوع مقایسه نموده و مزیت‌های تحقیق خود را بنویسیم.
نتیجه گیری
در نهایت نیز باید در قسمت نتیجه گیری در یک پاراگراف حدودا 500 کلمه‌ای به طور مختصر، کلیات پژوهش انجام شده و نتایج را عنوان نموده و در صورت امکان پیشنهاداتی برای پروژه‌های تحقیقاتی که در آینده قرار است در این زمینه انجام شود، ارائه دهیم.
جمع بندی و نتیجه گیری
به طور کلی می‌توان گفت که انجام یک پژوهش جدید و به دنبال آن نوشتن مقاله علمی پژوهشی همیشه می‌تواند فرایند پیشرفت علم را سرعت بخشیده و راه را برای آیندگان هموار سازد. یک پژوهشگر باید به دنبال سوالی علمی که جواب آن هنوز به طور مشخص ارائه نشده و یا نتایج قبلی به‌دست آمده در آن زمینه کامل نبوده، پژوهش خود را شروع نموده و سعی در رفع نقایص پژوهش‌های قبلی و ارائه نتایجی کامل‌تر داشته باشد. اینکه نوشتن مقاله علمی پژوهشی و قوانین آن چگونه هستند و همینطور اصول مقاله نویسی علمی پژوهشی را تا به اینجا بیان کردیم. هر یک از این بخش‌ها در جای خود از اهمیت بالایی برخوردارند و اگر در هرکدام از آن‌ها کاستی‌هایی داشته باشیم، کلیت مقاله خود را زیر سوال برده و درصد موفقیت آن را پایین می‌آوریم. باید توجه داشته باشیم که هدف ما پیشرفت علم و حل یک مسئله علمی است و در این مسیر باید نهایت توان و دانش خود را به کار گیریم.