انواع روش تحقیق در معماری| روش های پژوهش در پایان نامه معماری

بدون شک هر کسی که تحصیلات عالیه‌ی دانشگاه را پشت سر گذاشته باشد، به خوبی از مبحث روش تحقیق آگاه است و خوب می‌داند که این درس، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. روش تحقیق، موضوعی است که در تمامی رشته‌ها و شاخه‌ها وجود دارد؛ از مترجمی زبان انگلیسی گرفته، تا رشته‌های معماری و شهرسازی. به عبارت دیگر، این مبحث، مبحثی است میان رشته‌ای و بسیار وسیع. اما شاید روش تحقیق در معماری، مهم‌تر از سایر رشته‌ها باشد؛ از آنجایی که رشته معماری با شناخت، فرهنگ و زندگی یک جامعه گره خورده است، لذا روش تحقیق در این رشته، نمودی دوچندان پیدا می‌کند. علاوه بر آن، روش تحقیق در پایان نامه ی معماری نیز همواره دغدغه‌ی بسیاری از دانشجویان بوده است.

در این مقاله، ابتدا نگاهی خواهیم داشت به چیستی تحقیق. خواهیم دید که چه چیز تحقیق است و چه چیزی تحقیق به حساب نمی‌آید. بعد از آن، به انواع روش تحقیق در علوم معماری می‌پردازیم و دسته‌بندی‌های مختلفی را که وجود دارد، به شما معرفی می‌کنیم. هرچند که مبحث روش تحقیق در معماری، طیف گسترده‌ای را در بر می‌گیرد، اما تلاش ما این است که در این مقاله، چکیده‌ای کارا، از این مبحث به شما تقدیم کنیم.

تعریف تحقیق در علوم معماری

به زبان ساده، تحقیق فرآیندی است که در آن می‌خواهیم برای یک سوال، جوابی منطقی و قانع‌کننده پیدا کنیم. حال در این میان، برای جمع‌آوری اطلاعات لازم، باید از روش‌های از پیش تعیین‌شده و اصولی ثابت بهره بگیریم که البته به آن روش تحقیق گفته می‌شود. روش تحقیق در معماری، به منظور شناخت بیشتر و بهتر پدیده‌های موجود در جامعه به منظور بهبود کارکرد معماری، به کار گرفته می‌شود. توجه داشته باشید که برای شروع تحقیق، داشتن یک هدف یا سوال واضح، که تولید ابهام نکند، مورد نیاز است.

در مقابل، باید توجه داشت که تحقیق در معماری، صرفا جمع‌آوری و سازمان‌دهی اطلاعات نیست؛ به علاوه، نمی‌توان بازنویسی مطالب یک منبع را تحقیق نامید. باید دانست که به صرف جمع‌آوری اطلاعات نیز نمی‌توانیم آن را تحقیق بنامیم؛ همانطور که گفتیم، برای تحقیق باید از شیوه‎ها و اصول خاصی پیروی نمود که تحت عنوان روش تحقیق در معماری، شناخته می‌شود.

روش تحقیق در معماری و انواع آن، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. بنابر اندک اشاره‌ای که در مقدمه به آن داشتیم، علم معماری، با شناخت جوامع انسانی و نیازهای آن، همواره ارتباط مستقیمی داشته است. به زبان دیگر، روش تحقیق در معماری ابزاری بوده است که به کمک آن سازه‌ها را مطابق با نیاز و خواست انسان، تطبیق می‌داده‌اند. لذا، آشنایی با این مبحث و البته انواع روش تحقیق در علوم معماری، می‌تواند به موفقیت معماران نیز کمک شایانی کند.

تقسیم‌بندی انواع روش تحقیق در علوم معماری

روش تحقیق در معماری، بنابر معیارهای مختلف و البته اهداف و روش‌های مختلف، خود به چندین و چند دسته‌ی متفاوت، تقسیم‌بندی می‌شود.

بر طبق این ادعا، می‌توان انواع روش تحقیق در علوم معماری را به چهار باب عمده، دسته‌بندی کرد:

1. بر اساس بر هدف از انجام آن تحقیق
2. بر اساس بازه زمانی انجام تحقیق
3. بر اساس میزان ژرفا و دقت تحقیق
4. بر اساس وسعت تحقیق

و البته لازم به ذکر است که هر کدام از دسته‌بندی‌های ذکر شده، زیرمجموعه‌های مربوط به خود را دارا هستند.

روش تحقیق بر اساس هدف از انجام آن

همانطور که از نامش پیداست، این نوع از روش تحقیق در پایان نامه ی معماری، بر اساس هدف از انجام آن تحقیق، شکل گرفته است. در این نوع، معیار و میزان، هدف و مقصد نهایی محقق مطرح است.

این نوع از روش تحقیق در معماری، خود دارای چهار زیر مجموعه‌ی منحصر به فرد است:

• پژوهش‌های بنیادی (Basic) که هدف آن‌ها، بهبود و توسعه‌ی «نظریه‌های موجود» است.
• پژوهش‌های کاربردی (Applied) که در آن به نتایج پژوهش‌های بنیادی، جامه‌ی عمل پوشانده می‌شود.
• پژوهش‌های تحقیق و توسعه‌ای (Research and Development) که هدف آن، بهبود و توسعه‌ی «محصول»، به کمک فرایندهای بدیع است.
• پژوهش‌های تطبیقی (comparative) که هدف از انجام آن، مقایسه و تطبیق نظریه‌های مختلف است.

روش تحقیق بر اساس بازه زمانی انجام آن

یکی دیگر از انواع روش تحقیق در علوم معماری، تقسیم‌بندی بر اساس بازه‌ی زمانی انجام تحقیق است. این نوع، خود به دو زیر مجموعه‌ی دیگر تقسیم ‌شود که شرح آن بدین قرار است:

• تحقیق مقطعی یا کوتاه مدت که در آن، تمرکز اصلی محقق، بر روی یک بازه‌ی زمانی کوتاه و مشخص است. در این نوع، زمان محدود است و سعی بر آن است که وقایع موجود در یک برهه‌ی زمانی مورد مطالعه قرار گیرد.
• تحقیق طولی یا بلند مدت که در آن، به جای اینکه تمرکز بر روی یک مقطع زمانی منعطف شود، محقق در چند بازه‌ی زمانی، یا بازه‌ی زمانی طولانی مدت، به تحقیق و جمع‌آوری اطلاعات می‌پردازد.

روش تحقیق بر اساس میزان ژرفا و دقت

از تقسیم‌بندی‌های انواع روش تحقیق در پایان نامه ی معماری، می‌توان به روش تحقیق بر اساس میزان دقت، اشاره کرد. این نوع نیز مجددا، خود به دو زیرمجموعه‌ی متمایز، تقسیم‌بندی می‌شود:

• تحقیقات پهنانگر که در آن، جامعه‌ی آماری تحقیق بسیار وسیع بوده و البته ژرفای تحقیق کمتر بوده و جزئیات دقیق، چندان مد نظر نیست.
• تحقیقات ژرفانگر که در آن، برخلاف مورد قبل، جامعه‌ی آماری محدودتر بوده، اما در عوض ژرفا و دقت تحقیق، بسیار بیشتر است.

روش تحقیق بر اساس وسعت آن

این نوع از روش تحقیق در معماری نیز تا حدودی به بخش قبلی شباهت دارد؛ با این تفاوت که معیار دقت و ژرفا، دیگر مطرح نیست. روش تحقیق بر اساس وسعت نیز خود دارای سه زیر مجموعه‌ی دیگر است:

• تحقیقات در ابعاد کلان که در آن کل جامعه، یا یک جامعه‌ی آماری بسیار بزرگ در تحقیق، دخیل است. در این نوع از روش تحقیق، مطالعات متکی بر اسناد و مدارک است و البته دیدگاهی ساخت‌گرایانه وجود دارد.
• تحقیقات در ابعاد متوسط که در آن، جامعه‌ی آماری تا حدودی نسبت به مورد قبل، محدودتر است و وسعت‌کمتری دارد.
• تحقیقات در ابعاد کوچک که جامعه‌ی آماری در آن یک گروه کوچک بوده و موضوع مطالعه نیز بر روابط و مناسبات موجود در این گروه، متمرکز است.

جمع ‌بندی و نتیجه گیری

تحقیق در حقیقت، به روندی گفته می‌شود که در آن، برای پیدا کردن پاسخ به یک سوال، تلاش می‌کنیم. حال باید توجه داشت که در آن باید از اصول خاصی پیروی کرد و این اصول، با نام روش تحقیق شناخته می‌شوند. روش تحقیق در معماری، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ زیرا علم معماری، به طور مستقیم به پاسخگویی به نیازهای جوامع بشری، سر و کار دارد.

انواع روش تحقیق در علوم معماری نیز بسیار است. هر نوع از روش تحقیق بر اساس یک معیار و میزان خاص به وجود آمده و خود نیز به چند زیرمجموعه‌ی دیگر، تقسیم‌بندی می‌شود. چهار نوع اصلی روش تحقیق در پایان نامه ی معماری، بر اساس هدف، بر اساس بازه زمانی، بر اساس وسعت و بر اساس ژرفای تحقیق، دسته‌بندی می‌شوند.