چاره‌اندیشی و مصرف مشروبات الکلی: ترس از ارزیابی منفی پیش‌بینی کنندۀ رفتارهای مصرف مشروبات الکلی دانشجویان مبتلا به اضطراب اجتماعی

دانشجویان مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی، صرفنظر از میزان مصرف مشروبات الکلی‌شان، بیش از دیگران با عواقب منفی مرتبط با الکل دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. اضطراب اجتماعی اشاره به استرس روانشناختی و برانگیختگی روانشناختی در وضعیتهای اجتماعی دارد که در نتیجۀ ترس بیش از حد به خاطر ارزیابی منفی دیگران از خود به وقوع می‌پیوندند. مطالعۀ حاضر به بررسی تفاوتهای درون گروهی در مورد عواقب منفی مرتبط با مصرف مشروبات الکلی دانشجویانی می‌پردازد که دارای علایم کلینیکی اضطراب اجتماعی یا فراتر از آن هستند. به طور ویژه، الگوی میانجی‌گری ترتیبیِ مکانیزمهای شناختی (ترس از ارزیابی منفی دیگران از خود) و رفتاری (راهبردهای رفتاری محافظتی) را برای یافتن پیوندی میان زیرمجموعه‌های اختلال اضطراب اجتماعی (مصرف تحت کنترل و کاهش جدی آسیب) و عواقب منفی مرتبط با مصرف مشروبات الکلی را آزمودیم. ترس از ارزیابی منفی و راهبردهای کاهش جدی آسیب به‌ترتیب دلیل وجود رابطه میان اختلال اضطراب تعامل اجتماعی و عواقب منفی مرتبط با مصرف مشروبات الکلی هستند، به نحوی که گزارش شده است دانشجویان مبتلا به علایم شدیدتر اضطراب تعامل اجتماعی دارای ترس بیشتری در ارتباط با ارزیابی منفی دیگران از خود هستند. موضوعی که با راهبردهای جدی‌تر کاهش آسیب ربط داشت که این نیز عواقب منفی کمتر در ارتباط با مصرف مشروبات الکلی را پیش‌بینی می‌کرد. در ادامه، راجع به مسیرهای آتی و پیامدهای این مطالعه بحث شده است.

دانشجویان مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی (SAD) در معرض ریسک عواقب منفی مرتبط با مصرف مشروبات الکلی هستند، به این دلیل که 43 درصد از آنها همزمان دارای اختلال مصرف الکل (AUD؛ کوشنر و شر، 1993) هستند و بیشتر افراد گزارش دادند علایم اختلال اضطراب اجتماعی آنها به پیش از علایم اختلال مصرف الکلشان بر می‌گردد (بوکنر، تیمپانو، زولنسکی،شاچز-اریکسون و اشمیت، 2008). اضطراب اجتماعی، ترس بیش از حدی است که در مورد ارزیابی منفی دیگران از خود در وضعیتهای تعاملی و عملکردی پیدا می‌کنیم (واتسون و فرند، 1969) که چندبُعدی است و شامل رفتارها (بی‌قراری)، برانگیختگی روانشناختی (عرق کردن) و شناختها (ارزیابیهای منفی، کلارک و والز، 1995) است. ماتیک و کلارک (1998) اختلال اضطراب اجتماعی را بر اساس وضعیت و رفتارهایی که سبب بروز رفتارهای ارزشیابی می‌شود به دو نوع تقسیم کردند: نوع تعاملی و عملکردی. اختلال اضطراب اجتماعی تعاملی شامل علایم افزایش یافته در وضعیتهای تعاملی (گردهمای‌های اجتماعی) و اختلال اضطراب اجتماعی عملکردی شامل علایم افزایش یافته‌ایست که موقع انجام برخی رفتارهای عملکردی در ملا عام رخ میدهد (برای نمونه، سخنرانی کردن). علاوه بر منابع بیشتری که اضطراب اجتماعی را به این دو زیر گروه تقسیم می‌کند، کتاب راهنمای آماری و تشخیص اختلال ذهنی، ویراست پنچم (DSM-5) نشان می‌دهد افراد ممکن است معیارهای یک یا هر دوی این دو زیرگروه را دارا باشند. (انجمن روانپزشکی آمریکا، 2013). فرضیه خود میانجی‌گری (خانتزیان، 1985) و فرضیۀ کاهش تنش (کاپل و هرمان، 1972) فرض را بر این می‌گذارند که دانشجویان دارای اختلال اضطراب اجتماعی به منظور تسکین علایمشان در وضعیتهای اجتماعی اقدام به نوشیدن الکل می‌کنند. تقویت پروگسیمال مصرف الکل برای تسکیل علایم اختلال اضطراب اجتماعی می‌تواند برجسته‌تر از عواقب منفی دیستال مرتبط با مصرف الکل باشد. از این رو، چنین دانشجویانی، صرفنر از میزان مصرف الکلشان، عواقب منفی بیشتری در رابطه با الکل گزارش می‌دهند (شری و وایت 2013). بوکنر، هیمبرگ، اکر و وینسی (2013) الگوی زیست-روان-اجتماعی از اختلال اضطراب اجتماعی و اختلال مصرف الکل را توصیف کردند که نشان می‌دهد برخی ابعاد مشخص اختلال اضطراب اجتماعی مسئول تعدد بالای عواقب مرتبط با مصرف الکل و ریسک ابتلا به اختلال مصرف الکل است. با این حال، اختلال اضطراب اجتماعی اصولاً در قالب فرضیه‌ای تک‌بعدی و با استفاده از امتیاز برش کلینیکی فقط یک معیار (بوکنر و هیمبرگ، 2010) یا ساخت معیاری ترکیبی از آن با استفاده از چند معیار (نوربرگ، اولیور، آلپرشتاین، زولینکس و نورتن، 2011) اندازه‌گیری شده است. تحقیقاتی که به بررسی زیرگروه‌های اختلال اضطراب اجتماعی پرداخته‌اند نشان دادند دانشجویان مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی در وضعیتهای تعاملی نسبت به وضعیتهای عملکردی الکل بیشتری مصرف می‌کنند (بوکنر و هیمبرگ، 2010؛ توماس، راندل و کاریگان، 2003). حال آنکه به گسترش مطالعۀ حاضر به منظور ارزیابی رابطۀ میان زیرگروه‌های اختلال اضطراب اجتماعی و عواقب منفی مرتبط با مصرف الکل نیاز داریم. با توجه به این مسئله که علایم اختلال اضطراب اجتماعی بسته به ویژگی ترس از ارزیابی‌ (تعاملات فردی بر برابر عملکرد در ملا عام) ممکن است افزایش یابند، زیرگروه‌های اختلال اضطراب اجتماعی به اشکال متفاوتی با عواقب منفی مرتبط با مصرف الکل رابطه دارند. ترس از ارزیابی منفی به ترس بیش از حد از ارزشیابی از جانب خود و دیگران اطلاق می‌شود (لیری، 1983) که همزمان به بهبود مدیریت فردی فشارهای مثبت و منفی همتایان ختم می‌شود (کورکوران و سگریست، 1998). با توجه به اینکه مصرف الکل از جمله رفتارهای مقبول همتایان در بین دانشجویان محسوب می‌شود، ترس از ارزیابی منفی مسئول رابطۀ میان زیرگروه‌های اختلال اضطراب اجتماعی و عواقب منفی مرتبط با مصرف الکل است. فرضیۀ یادگیری اجتماعی اینگونه فرض می‌کند که تصمیم‌گیری، تنظیم هیجانات و اعمال رفتاری از طریق تجارب مستقیم و مشاهده شده تکوین می‌یابد و به‌وسیلۀ پیامدهای مثبت و ارزنده حفظ می‌شود (باندورا، 1971). به همین خاطر، احتمال زیادی دارد دانشجویان مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی با مشاهدۀ دیگر دانشجویان حین مصرف الکل، آنها نیز برای همسان شدن با همتایانشان به مصرف الکل روی آورند؛ عملی که از جمله پیامدهای مثبت آن می‌تواند کاهش علایم اختلال اضطراب اجتماعی و افزایش تعاملات درون فردی باشد (بوکنر و هیمبرگ، 2010). چنین فواید ادراک شدۀ مصرف الکل سبب افزایش آسیب‌پذیری‌شان در برابر مضرات الکل می‌شود و احتمال دارد با توانایی‌شان در تصمیم‌گیری درست در وضعیتهای درون فردی و عملکردی تداخل پیدا کند. راهبردهای رفتاری محافظتی (PBS) به مجموعه رفتارهایی گفته می‌شود که دانشجویان به منظور به حداقل رساندن مضرات الکل به کار می‌بندند (مارتنز و همکاران، 2005) و عبارت است از راهبردهای رفتاری محافظتیِ مصرف مستقیم و کنترل شده به منظور کمک به کنترل میزان مصرف الکل (برای نمونه، ننوشیدن الکل) و راهبردهای رفتاری محافظتیِ غیر مستقیم و کاهش جدی آسیب به منظور کاستن از مضرات الکل (برای نمونه، داشتن راننده مخصوص؛ دی‌مارتینی و همکاران، 2013؛ مادسون، آرنائو و لامبرت، 2013). راهبردهای رفتاری محافظتی مؤلفه‌های مؤثر در مداخلات کوتاه‌مدت الکل برای کاهش عواقب مرتبط با مصرف الکل به حساب می‌آید (بارنت، مورفی، کولبی و مونتی، 2007؛ مورفی، کوریا و بارنت، 2007). با این حال، ممکن است علایم بهداشت روانی متأثر از آن واقع شود (لابریا، کنی و لاک، 2010). برای نمونه، ویلاروسا، مورر، مادسون، زیگلر-هیل، نوبل و موهن (2014) تعداد کمتری از راهبردهای رفتاری محافظتیِ کاهش جدی آسیب را یافتند که رابطۀ مثبت میان اختلال اضطراب اجتماعی غیربالینی و عواقب منفی مرتبط با مصرف الکل را توضیح می‌داد. از زاویۀ شناختی-رفتاری، محققان و پزشکان اظهار می‌کنند که اختلال اضطراب اجتماعی ریشه در تفسیر وضعیتهای اجتماعی توسط فرد دارد (برای نمونه، ترس از ارزیابی منفی) که سبب به رفتارهای ناسالم مقابله‌ای می‌شود (برای نمونه، مصرف الکل؛ هیمبرگ، بروزوویچ و راپی، 2010). ترس از ارزیابی که باعث می‌شود این دسته از دانشجویان به مصرف الکل روی آورند استفاده از راهبردهای رفتاری محافظتی را محدود می‌سازد. تعدادی توضیح احتمالی برای وجود پیوند میان ترس از ارزیابی منفی و راهبردهای رفتاری محافظتی در بین دانشجویان مبتلا به اضطراب اجتماعی وجود دارد. اول اینکه ظرفیت شناختی دانشجویان دارای ترس از ارزیابی منفی در وضعیتهای اجتماعی ممکن است فقط محدود به همسان شدن با همتایان خود باشد. برای نمونه، دانشجویان مبتلا به اضطراب اجتماعی که بیش از دیگران هنجارهای قانون‌مدارانۀ ادراک شده را تأیید می‌کنند (برای نمونه، این اعتقاد که دیگران مصرف الکل را تأیید می‌کنند؛ بورساری و کاری، 2006) و کمتر در معرض تأثیر همتایان خود هستند (ویلاروسا، کیسون، مادسون و زیگلر-هیل، 2016) گزارش دادند از عواقب منفی مرتبط با مصرف الکل بیشتری رنج می‌برند. به همین خاطر، اگر دانشجویی با داشتن ترس بیشتر از ارزیابی منفی تصور کند مصرف الکل روشی است برای همرنگ شدن با دیگران، پس کمتر احتمال دارد از راهبردهای رفتاری محافظتی استفاده کنند. دوم، همسو با فرضیۀ یادگیری اجتماعی (باندورا، 1971)، احتمال دارد دانشجویان مبتلا به اضطراب اجتماعی متوجه استفادۀ دیگر همتایان خود از راهبردهای رفتاری محافظتی نشوند و در نتیجه، راهبردهای رفتاری محافظتی را در زمرۀ رفتاری مورد تأیید همتایان خود بر نشمارند. لویس، ریز و لی (2009) دریافتند دانشجویان تمایل دارند در رفتار مصرف الکل همتایان خود را اغراق‌آمیز تصور کنند و استفادۀ آنها از راهبردهای رفتاری محافظتی را دست‌کم بگیرند و به این نتیجه برسند که نگرشها و رفتارها در خصوص مصرف الکل بیش از استفاده از راهبردهای رفتاری محافظتی قابل مشاهده و هنجارمند ارزیابی می‌شوند و به همین دلیل، به‌کارگیری از راهبردهای رفتاری محافظتی با محدودیت مواجه می‌شود. با توجه به اینکه ترس از ارزیابی روی دانشجویان در مشارکت در رفتارهای مقبول اجتماعی تأثیر گذار هست باید عرض کرد چنین دانشجویانی ممکن است از نگرش منفی استفاده از راهبردهای رفتاری محافظتی از جانب دیگران و در نتیجه، طرد شدگی اجتماعی متعاقب واهمه داشته باشند. در مجموع، دانشجویان مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی به شکلی خاص در برابر مضرات الکل آسیب‌پذیر هستند، زیرا مصرف الکل رفتاری هنجارمند تلقی می‌شود که مقبولیت همتایان را در بر دارد (هام، 2009). به همین دلیل، در مطالعۀ حاضر سعی کردیم رابطه میان اختلال اضطراب اجتماعی، ترس از ارزیابی منفی، راهبردهای رفتاری محافظتی و عواقب منفی مرتبط با مصرف الکل، واری میزان مصرف هفتگی، را بررسی کنیم. شواهد، صرفنظر از میزان الکل، از رابطۀ میان علایم اختلال اضطراب اجتماعی و عواقب منفی مرتبط با مصرف الکل پشتیبانی می‌کند (شری و وایت، 2013). با این حال، اطلاعات کمی در مورد رابطۀ ترتیبی میان زیرگروه‌های اختلال اضطراب اجتماعی و عواقب منفی مرتبط با مصرف الکل در دست داریم. برای همین، در مطالعۀ حاضر به بررسی دانشجویانی پرداختیم که 1) امتیاز برش حدقل یکی از زیرگروه‌های اختلال اضطراب اجتماعی (توع تعاملی یا عملکردی) را برآورده یا از آن تجاوز کرده باشد و 2) حداقل یکبار مصرف الکل را در ماه اخیر گزارش کرده باشند. ابتدا، به آزمایش تفاوتهای بین گروهی در مورد عواقب منفی مرتبط با مصرف الکل در گروه یکسانی از دانشجویانی پرداختیم که دارای علایم بالینی اختلال اضطراب اجتماعی بودند. انتظار برقراری تعامل بیشتری داشتیم، ولی انتظار نداشتیم علایم عملکردی اختلال اضطراب اجتماعی، هنگام در نظر گرفتن میزان مصرف هفتگی، با عواقب منفی مرتبط با مصرف الکل بیشتر در ارتباط باشد. دوم، نقش تعدیلی ترس از ارزیابی منفی و راهبردهای رفتاری محافظتی را میان زیرگروه‌های اختلال اضطراب اجتماعی و عواقب منفی مرتبط با مصرف الکل بررسی کردیم. با پیروی از الگوی زیست-روان-اجتماعی اختلال اضطراب اجتماعی و اختلال مصرف الکل (بوکنر و همکاران، 2013) و فرضیۀ یادگیری اجتماعی (باندورا، 1971)، پیش‌بینی کردیم زیرگروه‌های اختلال اضطراب اجتماعی ترس از ارزیابی منفی بیشتری پیش‌بینی کند، که در مقابل، کاهش جدی آسیب کمتر راهبردهای رفتاری محافظتی را پیش‌بینی می‌کند که این نیز به نوبۀ خود، عواقب منفی مرتبط با مصرف الکل بیشتری را پیش‌بینی خواهد کرد.