الگوی ثبت اختراع نانو در ارتباط با چرخه عمر محصول

چکیده

کلیدواژه ها

1. مقدمه

2. حق اختراع به عنوان شاخصی برای نوآوری

3. متدولوژی 

4. مرور ثبت اختراعات نانو 

جدول 1. کلیدواژه های جستجوی حق اختراعات نانو

1.4. روند تاریخی

2.4. تحلیل جغرافیایی

3.4. تحلیل صاحبان حق اختراع

جدول 2. شرکت های برتر صاحب حق اختراع (1994 تا 2005)

جدول 3. تغییرات ثبت اختراع صاحبان حق اختراع در طول دوره 1994 تا 2005.

5. دسته بندی حق اختراعات نانو

جدول 4. بخش های برتر در ثبت اختراعات نانو بر اساس IPC    

1.5. روند موجود در حوزه های دانشی

جدول 5. زیرطبقات اصلی ICP در برابر کاربردهای اصلی حق اختراعات نانو

2.5. وضعیت در زنجیره تولید

6. تعیین موقعیت سه کشور در زنجیره ارزش نانو       

1.6. آمریکا

2.6. ژاپن

3.6. آلمان

7. نتیجه گیری

این مقاله بر اساس تحلیل ثبت اختراعات از سال 1994 تا 2005 به بررسی وضعیت اقدامات ملی توسعه نانوتکنولوژی می پردازد. با جستجوی اطلاعات شاخص حق اختراع جهانی (Derwent) از طریق یک الگوریتم جستجوی ترکیبی، 19351 حق اختراع منحصر به فرد جمع آوری شد. این سوابق استخراج شده به چند روش دسته بندی شده است (بر اساس صاحبان حق اختراع، بر اساس دسته بندی بین المللی حق اختراع، و از طریق تحلیل محتوای فیلد فرعی «کاربرد»). با استفاده از یک زنجیره ارزش و چرخه عمر سه مرحله ای شامل مواد اولیه نانو، محصولات میانی نانو، و محصولات نهایی نانو فعالیت های R&D را دسته بندی می کنیم. وضعیت کشورهای ژاپن، آمریکایی (آمریکا) و اروپایی (آلمان) از نظر تمرکز و جاویژه زنجیره ارزش بسیار متفاوت است. این توصیف-ها نتایج مهمی برای مدیریت و سیاست گذاری پژوهش ها در بر دارد.

نانوتکنولوژی به معنای ساخت و استفاده از ساختارهای کاری است که در مقیاس مولکولی طراحی شده اند و حداقل یک بُعد آن ها بر حسب نانومتر انداره گیری می شود. در این مقیاس، به دلیل آثار کوانتومی یا سطحی ، خواص فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی مواد کاملاً تغییر می کند. از دیدگاه اقتصادی، نانوتکنولوژی در حال حاضر یکی از کانون های اصلی فعالیت های تحقیق، توسعه و نوآوری در تمام کشورهای صنعتی است [1]. طبق گفته روکو [2] سرمایه گذاری دولتی در این حوزه در طول 8 سال گذشته 9 برابر شده است و از 432 میلیون دلار در سال 1997 به 4.1 میلیارد دلار در سال 2005 رسیده است. آمریکا، ژاپن و اتحادیه اروپا سالانه مبلغی در حدود 1 میلیارد دلار (2005) در فعالیت های R&D نانوتکنولوژی سرمایه گذاری می کنند. دلیل اصلی توجه تقریباً تمام سیاست گذاران و مدیران ارشد به این حوزه احتمالاً پیشرفت سریع نانوتکنولوژی بوده است [3 و 4]. هرچند سال ها است که تعدادی از محصولات نانوتکنولوژی وارد بازار شده اند اما مشخص است که بحث درباره مزایا و ریسک های نانوتکنولوژی در سطح جامعه همچنان در مراحل اولیه است. با وجود این روشن است که این تکنولوژی از حوزه های پژوهشی مختلفی استفاده می کند و بر بخش های مختلفی تأثیر خواهد گذاشت. نانوتکنولوژی «توانمندساز» و «افقی» است. طبق نظر گروپ [5]، تکنولوژی های توانمندساز پیش نیاز سایر تکنولوژی ها، محصولات و فرایندها است. همچنین نانوتکنولوژی یک تکنولوژی افقی است زیرا در بخش های مختلفی کاربرد دارد. برخی از نویسندگان (مثل والش و لینستون [6] و کاستوف و همکاران [7]) درباره ماهیت برهم زنندگی نانوتکنولوژی صحبت کرده اند. طبق نظر باور و کریستنسن [8] زمانی می توان یک تکنولوژی را برهم زننده نامید که استفاده از آن محصولاتی با ویژگی های عملکردی متفاوت ایجاد کند که ممکن است برای مشتریان موجود ارزشمند نباشد. تعدادی از اکتشافات علمی پارادایم تکنولوژیکی را به یک پارادایم رقابتی جدید تبدیل می کند [9-11]. در منابع جدید، برخی از نویسندگان روش هایی برای شناسایی توسعه تکنولوژی های برهم زننده ارائه کرده اند. کاستوف و همکاران [7] به دنبال اکتشاف دانش برای افزایش کابردهای تجاری و دولتی به متن کاوی منابع علمی پرداخته اند. والش [12] مدلی برای ترسیم نقشه راه تکنولوژی برهم زننده پیشنهاد کرده است و فلیشر و همکاران [13]یک متدولوژی برای ترکیب ارزیابی تکنولوژی با ترسیم نقشه راه ارائه کرده اند. ما برای ارائه دیدگاه های جدید درباره توسعه نانو یک چارچوب چرخه عمر سه مرحله ای پیشنهاد می کنیم. این چارچوب مبتنی بر مفهوم زنجیره تولید نانوتکنولوژی است که شرکت پژوهش و مشاوره نانوتکنوژی [Lux Research [14 پیشنهاد کرده است. این زنجیره بر اساس ارزش افزوده ناشی از مواد موسوم به «مواد اولیه نانو» تشکیل می شود که به «محصولات میانی نانو» تبدیل می شود و «محصولات نهایی نانویی» را تولید می کند. مواد اولیه نانو به هر نوع ماده اولیه ای اطلاق می شود که مقیاس نانومتریک آن خواص ویژه ای به این بُعد ببخشد. محصولات میانی نانو شامل مواد اولیه نانو می شود که هنوز به محصول نهایی تبدیل نشده است. محصولات نهایی نانویی محصولات موجود در بازار هستند. در ادامه در اشاره به ایجاد طبقه بندی درباره این نوع دسته بندی صحبت خواهد شد (بخش 6). با توجه به «گستردگی کاربرد» نانوتکنولوژی (که بخش های اقتصادی مختلفی را در بر می-گیرد) این رویکرد مناسب به نظر می رسد. با استفاده از این سه مرحله می توانیم نانوتکنولوژی را از طریق یک صفحه نمایش عریض تحلیل کنیم بدون آن که درگیر جزئیات مخصوص کسب و کارهای خاص بشویم. تحلیل های آینده نگرانه تکنولوژی (پیش بینی تکنولوژی) آینده یک حوزه مطالعه خاص (برای مثال در این مورد یک تکنولوژی) را مدلسازی می کند. این مطالعات اطلاعات به دست آمده از طریق تکنیک های کیفی و یا کمّی را دستکاری می کنند [15 و 16]. مطالعه پیش رو با ایجاد شاخص های نوآوری به دست آمده از داده کاوی و متن-کاوی انجام شده است [7، 17، 18]. استفاده از تحلیل های تکنولوژیکی برای کمک به شناسایی مراحل مسیر توسعه نانوتکنولوژی بسیار مهم است زیرا بازیگران مختلف درگیر (پژوهشگران، دولت ها، شرکت ها و کاربران) به اطلاعات استراتژیک درباره چشم اندازهای نانوتکنولوژی و نحوه هدایت آن ها نیاز دارند. هدف این مطالعه شناسایی وضعیت کشورهای اصلی فعال در توسعه نانوتکنولوژی از طریق مشاهده تحولات ثبت اختراع در طول سال های 1994 تا 2005 (دوران اوج توسعه نانوتکنولوژی) است. این توسعه را در سه سطح بررسی می کنیم: • در سطح کلان، استراتژی های ملی توسعه • در سطح میانی، از طریق بررسی رقابت بخشی در کشورهای پیشرو • در سطح خُرد، با نگاشت هم افزایی در میان بازیگرانِ دارای منافع مشترک