ارزیابی و مدیریت ریسک عوامل انسانی: فرایند ایمنی در مهندسی

چکیده

کلمات کلیدی

1.مقدمه

2.مدل ارزیابی ریسک فاکتورهای انسانی

3- روش بررسی

3-1- آنالیز زوج مرتب

3-2- آنالیز روند ریسک

3-3- روش برآورد ریسک SPA-Markov:

4- روش ارزیابی و مدیریت

4-1-  روش ارزیابی

4-2- روش مدیریت

5- روش کار

5-1- تعیین وزن فاکتور(W) و ماتریس ارزیابی تشخیص-اختلاف- مقابله(R)

5-2- مقدار پیوستگی و مقدار پیوستگی جزئی را محاسبه کنید

5-3- آنالیز ریسک

5-4- آنالیز روند ریسک

5-5- برآورد ریسک

5-6- مدیریت ریسک

6- بحث 

7- نتیجه گیری

فاکتورهای انسانی عمده عواملی هستند که منجر به حوادث می شود. بنابراین، مدیریت عوامل انسانی راهی مهم برای جلوگیری از حوادث است. هدف این مقاله معرفی روشی جدید برای شناسایی و مدیریت عوامل انسانی است. ابتدا مدل علت و معلولی حادثه براساس مدل « پنیر سوئیسی» (Swiss-cheese) اصلاح و سپس با سیستم طبقه بندی و تجزیه و تحلیل فاکتورهای انسانی (HFACS) ترکیب شد تا مدل ارزیابی ریسک عوامل انسانی را به وجود آورد. مدل ارزیابی شامل 5 سطح (اثر سازمانی، نظارت غیر ایمن، پیش شرط برای اقدامات غیر ایمن ، اقدامات غیر ایمن و اثر غیرمنتظره) و 25 عامل انسانی است. در فرایند ارزیابی ریسک، هر دو روش آنالیزی برای محاسبه مقدار پیوستگی و مقدار پیوستگی جزئی هر عامل، هر سطح و کل سیستم مورد استفاده قرار گرفت. نمره ایمنی و بازه رشد ریسک با استفاده از مقدار پیوستگی و نمره ریسک تعیین می شود. بنابراین، ارزیابی کمی(کمیت) پویا از ریسک انسانی دریافت می شود. با استفاده از مقدار پیوستگی جزئی، روند رشد ریسک هر عامل پیش بینی می شود. با توجه به عدم مدیریت صحیح شرکت ها، وضعیت ایمنی افراد نامناسب است. فلذا این مقاله مدل برآورد ریسک زنجیره SPA-Markov را برای برآورد ریسک انسانی بکار می گیرد. نتایج بررسی مجدد نشان می دهد که خطای تخمین کمتر از 2٪ است و موید این نکته است که مدل برآوردی را در عمل می توان اعمال نمود. تجزیه و تحلیل ABC ، برای کاهش ریسک انسانی و مدل S-O-R برای مدیریت ریسک انسانی مورد استفاده قرار گرفتند. نتايج نشان مي دهد که اين روش اثر معنی داری بر بهبود فاکتورهای ایمنی انسانی دارد. سرانجام، این مقاله 12 فاکتور غیرایمن مرسوم و اقدامات "محرک" ایمنی موثر آنها را خلاصه و مسیر حادثه را بررسی می کند. با توجه به سطح سازمانی و فردی عوامل انسانی، انواع مختلفی از روش های مدیریت عوامل انسانی پیشنهاد شده است.

با رشد اقتصادی و توسعه علم و فناوری، تعداد حوادث و مرگ و میرها به طور معنی داری کاهش یافته است. با این وجود وضعیت ایمنی هنوز هم ناامید کننده است. در تجزیه و تحلیل عوامل موثر در حوادث، اکثر حوادث ناشی از عوامل انسانی است. این مطالعه نشان داد 70٪ الی80٪ حوادث هوایی، 60٪ حوادث پتروشیمی، 90٪ حوادث متالورژی آهن و فولاد و 90٪ حوادث ترافیک جاده ای ناشی از عوامل انسانی است (Cai، 2008). بنابراین، عوامل انسانی عامل اصلی حوادث است. بسیاری از پژوهشگران روش های تحقیقاتی زیادی را برای تجزیه و تحلیل و مطالعه عوامل انسانی منجر به حوادث، بکار برده اند. در ابتدا فاکتورهای انسانی محدود به دیدگاه فردی بودند. Farmer و Chamber، مفهوم زمینه مستعد حادثه(استعداد حادثه خیزی)را معرفی کردند، اشاره می کند که برخی افراد شخصیت بدی دارند که به آسانی منجر به حوادث می شوند(Tarlor G، 2001). در سال 1931، کتاب "پیشگیری از حوادث صنعتی" Heinrich، تئوری علت و معلولی حادثه را مفصل توضیح داد. وی به این نکته اشاره کرد که ریشه انسانی و محیط اجتماعی موجب شده که افراد مرتکب خطا شوند. یک خطا توسط یک فرد می تواند منجر به عمل خطرناکی شود که به نوبه خود به وقوع حادثه می انجامد(Heinrich W H، 1980). در سال 1972،Wigglesworth یک زنجیره جدید از علت حادثه را مطرح کرد. او معتقد بود که به علت فقدان دانش و آموزش، مردم خطاهایی مرتکب می شوند و حوادثی را بوجود می آورند. سپس Bode و Roosefort مفهوم "مدیریت" را به درون علت حادثه وارد کردند(FU G، 2013). استوارت "مدیریت ایمنی" را به دو سطح تقسیم کرد که بیشتر به علت و علل یک حادثه توجه می کند(Stewart J M، 2002، 2011). در زنجیره علت و معلولی بروز یک حادثه عوامل انسانی از سطح فردی تا سطح سازمانی ارتقا یافته اند. در ضمن، پژوهشگران نیز فاکتورهای فردی را مورد بررسی قرار داده اند. تحقیقات کومار نشان می دهد که اگر هیچگونه اقدامات نجات اورژانسی وجود نداشته باشد، به سختی می توان با شرایط غیرمنتظره مقابله کرد(Kumar P، 2016). هاروی معتقد است که اگر شرکت ها قوانین و مقررات ایمنی را بهبود نبخشند، آنگاه کارمندان آگاهی کمی از ایمنی خواهند داشت، در نتیجه احتمال وقوع حادثه افزایش خواهد یافت(Harvey ، 2016). کنستانتین معتقد است که یک فرهنگ ایمنی خوب می تواند مهارت های ایمنی و آگاهی ایمنی کارمندان را بهبود بخشد و وقوع حوادث را کاهش دهد(کنستانتین، 2010). ماریفان بیان می کند که کمبود دانش ایمنی و مهارت های ایمنی به راحتی می تواند منجر به حوادث شود(Marifran، 2016). NIE ادعا می کند که مشاوره روانشناختی مناسب و مقدار معقول زمان استراحت می تواند به طور موثر وضعیت کاری کارکنان را بهبود بخشد(NIE، 2016). اگر چه تحقیق قبلی کمک بزرگی در بهبود ریسک حوادث مربوط به افراد بود، اما همچنان به بررسی عوامل فردی محدود است. با افزایش تعداد تحقیقات در مورد عوامل انسانی، مجموعه ای از مدل های آنالیز عوامل انسانی توسعه یافت. در میان آنها HFACS روش مقبولتر و پرکاربردتری است. HFACS توسط Shappell و Wiegmann بر اساس مدل "پنیر سوئیسی" Reason بوجود آمد و در تحلیل سوانح هوایی مورد استفاده قرار گرفت(Shappell and Wiegmann، 2001، 2003، 2004؛ Wiegmann and Shappell، 1997، a 2001،b 2001،c 2001، 2003). این چارچوب در تحلیل و طبقه بندی عوامل انسانی درگیر در حوادث، ارزشمند است. در حال حاضر، HFACS در رشته های مختلفی اجرا می شود و به طور موثری مورد استفاده قرار می گیرد. Metin Celik a وnd Selcuk Cebi عوامل انسانی در حوادث کشتیرانی را با استفاده از HFACS مورد بررسی قرار دادند(CELIK M، 2009). Adebukola Yewande Daramola از چارچوب HFACS برای بررسی حوادث هوائی نیجریه در طول دوره زمانی 1985 تا 2010 استفاده کردند(Adebukola Y. D، 2014). محققان استرالیایی J M Patterson و S A Shappel، با استفاده از HFACS، 508 مورد سانحه معدن ناشی از انسان را در منطقه کوئینزلند آنالیز کردند(PATTERSON J M، 2010). مایکل از HFACS برای تجزیه و تحلیل 263 حادثه معدن زغال سنگ در استرالیا در سالهای 2007 و 2008 استفاده کرد(مایکل، 2012). روث مادیگان HFACS را در حوادث خطوط راه آهن بریتانیا اعمال کرد(Ruth M، 2016) و کریستین شوین تصادفات دریایی را مورد تحلیل قرار داد(کریستین شوین، 2013). اومر سونر از HFACS-FCM در مدل پیشگیری از آتش سوزی کشتهای مسافربری استفاده کرد(Omer Soner، 2015). شی تسونگ چن از قالب HFACS-MA برای تحلیل و بررسی حوادث دریایی استفاده کرد(S.T.CHEN، 2013). چینگ جیان ژان از چارچوب سیستم آنالیز و طبقه بندی حوادث خطوط راه آهن (HFACS-RAs) برای شناسایی و طبقه بندی عوامل سازمانی و انسانی دخیل در حوادث راه آهن استفاده کرد(Q. Zhan، 2017). بنابراین، HFACS نقش مهمی در تحلیل حوادث ایفا نموده و نتایج تحقیقاتی مهمی ارائه کرده است. با این حال، از نقطه نظر کاربردی، بیشتر مطالعات شامل تحلیل کیفیت هستند و پس از حادثه اتفاق می افتند. مدیریت ایمنی عوامل انسانی روش مهمی برای پیشگیری از حوادث است. هنوز برای درک مدیریت و ارزیابی ریسک عوامل انسانی در تولید روزانه روشی مورد بررسی قرار نگرفته است. با توجه به این موضوع، این مقاله روش جدیدی برای ارزیابی و مدیریت ریسک انسانی ارائه می کند. بر اساس چارچوب HFACS، مدل ارزیابی ریسک فاکتورهای انسانی بوجود آمد. با استفاده از مدل ارزيابي و هر دو روش تحليلی، اين مقاله مقدار پیوستگی براي دستیابی نمره ايمني، سطح ریسک و بازه رشد ريسك هر فاکتور را محاسبه مي كند. روند رشد ریسک هر عامل با استفاده از مقدار پیوستگی جزئی بررسی شد. با استفاده از مدل برآورد ریسک زنجیره SPA-Markov، رشد آتی ریسک پیش بینی شد. آنالیز ABC و مدل S-O-R برای مدیریت ریسک انسانی مورد استفاده قرار گرفت تا لینک مدیریت ایمنی بررسی شود. نتایج نشان می دهد که این روش می تواند به طور موثری عوامل انسانی ایمنی را بهبود ببخشد. در نهایت عوامل انسانی غیرایمن و مسیرهای حادثه خلاصه شده و اقدامات موثر محرک ایمنی برای انواع مختلفی از عوامل انسانی معرفی شد.